Το να ακούει κανείς είναι μια από τις βασικές δεξιότητες που σχετίζονται
με τον εγγραμματισμό. Όταν δίδασκα στο Γυμνάσιο, η ικανότητα ακρόασης
δεν ήταν μια από τις προτεραιότητές μου. Έδινα έμφαση στη γραφή, την
ανάγνωση και την προφορική έκφραση. Ωστόσο, αν σκεφτεί κανείς την
επαγγελματική πορεία του ατόμου, καθώς και την ακαδημαϊκή του πορεία
στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι δεξιότητες ακρόασης είναι ιδιαίτερα
σημαντικές.
Πώς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά να ακούνε προσεκτικά;
Στρατηγική 1: Πείτε το μια φορά.
Το
να επαναλαμβάνετε στην τάξη συνέχεια όσα λέτε θα έχει σαν αποτέλεσμα τη
δημιουργία “τεμπέληδων” ακροατών. Αν τα παιδιά έχουν συνηθίσει ότι οι
οδηγίες και οι επεξηγήσεις δίνονται 2,3 ακόμα και 4 φορές δεν
καταβάλλουν προσπάθεια να ακούσουν τι τους ζητάτε από την πρώτη φορά,
αφού και να μην το ακούσουν τότε, θα έχουν άλλες 2,3 ευκαιρίες να
καταλάβουν τι θέλετε. Από την αρχή της χρονιας καθιερώστε έναν τρόπο
διδασκαλίας όπου δεν θα επαναλαμβάνετε τις οδηγίες δεύτερη ή τρίτη φορά
μέχρι να τις ακούσουν όλοι, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αυτό
θα δείξει στα παιδιά ότι πρέπει να προσέχουν ό,τι λέγεται. Φυσικά δεν
μπορείτε να αφήσετε τους αφηρημένους μαθητές ή τα παιδιά με δυσκολίες
συγκέντρωσης και κατανόησης εκτός μαθήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις
μπορείτε να συμβουλέψετε τα παιδιά να ρωτήσουν τρεις συμμαθητές τους και
μετά να σας ρωτήσουν πάλι.
Στρατηγική 2: Γυρίστε και μιλήστε.
Ένας
τρόπος για να μάθετε στα παιδιά σας να ακούνε ενεργητικά είναι να τους
δώσετε ένα έργο/μια άσκηση ακρόαση. Μπορεί να έχει την εξής μορφή: “Τώρα
θα σας περιγράψω τη διαδικασία της ….. Θα σταματήσω κάποια στιγμή να
μιλάω και τότε θα πρέπει να εξηγήσετε στο διπλανό σας τι ακούσατε”.
Μπορείτε να ζητήσετε από τους μαθητές σας να το κάνουν αυτό με τη σειρά,
μια ο ένας και μια ο άλλος, κάθε φορά που σταματάτε να μιλάτε, ενώ κατά
τη διάρκεια αυτών των διαλειμμάτων εσείς μπορείτε να παρατηρείτε τις
συνομιλίες τους (έτσι ώστε να ελέγχετε και το επίπεδο κατανόησης).
Στρατηγική 3: Σινιάλα με τα χέρια.
Ζητήστε
από τους μαθητές σας να ακούσουν προσεκτικά ένα κείμενο σχετικά με ένα
θέμα και στη συνέχεια να σας δείξουν με έναν μη λεκτικό τρόπο ότι
παρακολουθούσαν. Μια τέτοια τεχνική βοηθά πολύ τα παιδιά να εξασκήσουν
την ικανότητα ακρόασης. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε :”Θα σας
διαβάσω το κείμενο ενός πρώην προέδρου που θεωρούσε ότι ο πόλεμος είναι
επιβεβλημένος και αναγκαίος. Μόλις τελειώσω, θέλω να μου πείτε την άποψή
σας με τον εξής τρόπο: αν συμφωνείτε θα σηκώσετε 1 δάχτυλο, αν
διαφωνείτε 2 δάχτυλα και αν δεν έχετε σχηματίσει προσωπική άποψη ή έχετε
κάποια ερώτηση 3 δάχτυλα”. Αυτή η τεχνική /στρατηγική επιτρέπει σε όλα
τα παιδιά της τάξης να συμμετέχουν χωρίς να δαπανάται πολύς χρόνος και
επιπλέον δίνει “φωνή” στα ντροπαλά παιδιά που αποφεύγουν να παίρνουν τον
λόγο για να εκφράζουν προσωπικές απόψεις.
Στρατηγική 4: Προσέξτε, σταματήστε, παραφράστε.
Τα
παιδιά χρειάζονται δομημένες ευκαιρίες προκειμένου να μην αρχίσουν να
μιλούν και να παραμείνουν συγκεντρωμένα σε όσα ακούνε, ιδίως αν
εργάζονται σε ομάδες. Δοκιμάστε αυτή την στρατηγική: Όταν τα παιδιά
μιλούν σε ομάδες ή σε ζευγάρια, να ορίζετε ένα μόνο ομιλητή κάθε φορά.
Ζητάτε από τους άλλους να ακούνε προσεκτικά το συμμαθητή τους που μιλάει
χωρίς να τον διακόπτουν πχ για να εκφράσουν μια άποψη σε όσα λέει.
Ζητήστε τους εκείνη την στιγμή απλώς να ακούνε (πρόκειται για ένα
δύσκολο έργο, ακόμα και για ενήλικες). Όταν το άτομο σταματά να μιλάει, ο
συνομιλητής του παίρνει μια ανάσα βαθιά πριν μιλήσει και μετά
παραφράζει κάτι που άκουσε πχ “πιστεύεις ότι / ανέφερες ότι…”. Μετά από
την παράφραση που κάνει, εκφράζει την προσωπική του άποψη με μια δήλωση
του τύπου : “Βλέπω τι εννοείς, αλλά εγώ …” ή “Δεν είμαι σίγουρος αν
συμφωνώ με αυτό…”
Οι
φράσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς προκειμένου να αρχίσει μια
συζήτηση είναι ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο για τους μαθητές καθώς
μαθαίνουν έναν νέο τρόπο συνομιλίας. Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές να
το βλέπουν να εφαρμόζεται στην πράξη. Ζητήστε από 2 παιδιά να συζητήσουν
με αυτό τον τρόπο μπροστά σε όλη την τάξη ή δείξτε εσείς πώς γίνεται με
τη βοήθεια ενός συναδέρφου σας.
Στρατηγική 5: Δημιουργήστε ερωτήσεις.
Αν
οι μαθητές σας ακούν μια ομιλία, παρακολουθούν ένα βίντεο, ακούνε μια
ιστορία που κάποιος τη διαβάζει δυνατά, σπάστε την ιστορία/ το βίντεο/
την ομιλία σε κομμάτια σταματώντας σε κάποια σημεία προκειμένου να
γράψουν οι μαθητές 1-2 ερωτήσεις σχετικές με όσα άκουσαν. Με αυτό τον
τρόπο οι μαθητές ακούνε προσεκτικά προκειμένου να εντοπίσουν σημεία που
δεν καταλαβαίνουν, συμπεριφορά που απαιτεί υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης.
Είναι σημαντικό να παρέχουμε μοντέλο για αυτό καθώς στο σχολείο
εκπαιδευόμαστε να ψάχνουμε απαντήσεις και πληροφορίες και όχι να
συγκεντρωνόμαστε σε όσα δεν καταλαβαίνουμε.
Λέξεις παρότρυνσης
Οι
καλοί ακροατές είναι σπάνιοι και πραγματικά πολύτιμοι. Είναι σημαντικό
να μοιράζεστε αυτή τη διαπίστωση με τους μαθητές σας και να τους
εξηγήσετε ότι τα άτομα που πραγματικά ακούνε – κάνουν βλεμματική επαφή,
δείχνουν ενδιαφέρον, δεν διακόπτουν τους άλλους όταν μιλάνε - κερδίζουν
τον σεβασμό, την εκτίμηση και την αποδοχή των άλλων ανθρώπων.
Ορίστε
μερικές παροιμίες και γνωμικά που μπορείτε να πείτε στους μαθητές σας
προκειμένου να τους δείξετε την αξία της προσεκτικής, ενεργητικής
ακρόασης:
- Αν το να μιλάς είναι ασήμι, το να ακούς είναι χρυσός (Τούρκικη παροιμία).
- Μια από τις πιο ειλικρινείς μορφές σεβασμού είναι να ακούς αυτά που σου λένε οι άλλοι (Bryant McGill, συγγραφέας).
"Say What? 5 Ways to Get Students to Listen" της Rebecca Alber
Απόδοση στα ελληνικά: Ιωάννα Αγγέλου, ειδική παιδαγωγός
