Η ακατάπαυστη συσσώρευση γνώσης από τις λεγόμενες «θετικές»
επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές μεταμορφώσεις και κοινωνικές
επενδύσεις αυτής της γνώσης φαίνεται πως δεν είναι πλέον σε θέση να
δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, «αλήθεια» ή «αξία» της
Επιστήμης.
Γράφει ο Σπύρος Μανουσέλης
«Τα ιερατεία στο εσωτερικό της επιστήμης είναι αδύνατον να
αποκτήσουν πραγματική εξουσία, όχι γιατί οι επιστήμονες είναι καλοί και
ανιδιοτελείς άνθρωποι, υπεράνω εξουσιαστικών παρορμήσεων, αλλά γιατί δεν τους…
παίρνει! Το παιχνίδι της θεμελιώδους επιστήμης δεν παίζεται με πολιτικούς όρους
αλλά στον πάγκο του εργαστηρίου. Στο δικαστήριο της Φύσης», υποστηρίζει με
πάθος ο Στ. Τραχανάς (φωτό)
Η ακατάπαυστη συσσώρευση γνώσης από τις λεγόμενες «θετικές» επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές μεταμορφώσεις και κοινωνικές επενδύσεις αυτής της γνώσης φαίνεται πως δεν είναι πλέον σε θέση να δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, «αλήθεια» ή «αξία» της Επιστήμης. Πριν από δύο εβδομάδες ξεκινήσαμε να διερευνούμε αυτήν την ανησυχητική διαπίστωση με τη βοήθεια του φιλοσόφου της επιστήμης Αριστείδη Μπαλτά (βλ. «Εφ.Συν.» 6-6-2014).
Η ακατάπαυστη συσσώρευση γνώσης από τις λεγόμενες «θετικές» επιστήμες και κυρίως οι ασύλληπτες τεχνολογικές μεταμορφώσεις και κοινωνικές επενδύσεις αυτής της γνώσης φαίνεται πως δεν είναι πλέον σε θέση να δικαιολογήσουν την αυταπόδεικτη, μέχρι πρόσφατα, «αλήθεια» ή «αξία» της Επιστήμης. Πριν από δύο εβδομάδες ξεκινήσαμε να διερευνούμε αυτήν την ανησυχητική διαπίστωση με τη βοήθεια του φιλοσόφου της επιστήμης Αριστείδη Μπαλτά (βλ. «Εφ.Συν.» 6-6-2014).
Σήμερα θα συζητήσουμε κάποιες διαφορετικές πτυχές αυτού του
ζητήματος με τον φυσικό Στέφανο Τραχανά, ο οποίος έχει συνεισφέρει αποφασιστικά
στη διάδοση της επιστημονικής παιδείας στον τόπο μας, τόσο με το πλούσιο
διδακτικό-συγγραφικό έργο του όσο και ως διευθυντής -σήμερα πρόεδρος- των
Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Αφορμή για την απολαυστική συνέντευξη που
ακολουθεί ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου του «Το φάντασμα της Οπερας: η
επιστήμη στον πολιτισμό μας». Ενα μικρό αλλά πυκνό σε διεγερτικές ιδέες βιβλίο
σχετικά με την υπόγεια και τελικά φασματική παρουσία της επιστήμης στον
ανθρώπινο πολιτισμό.
• Μία από τις βασικές ιδέες που αναπτύσσετε στο βιβλίο σας «Το φάντασμα της Οπερας», είναι ότι καμία επιστημονική θεωρία δεν επιδέχεται μία μονοσήμαντη επιστημολογική-φιλοσοφική, κοινωνιολογική ή ιδεολογική ερμηνεία. Τι είναι όμως αυτό που διαφοροποιεί τη γνώση των λεγόμενων θετικών επιστημών από άλλες μορφές γνώσης; Τι «θωρακίζει» την Επιστήμη από τα ιδεολογικά δόγματα;
Ας δούμε πρώτα τις «ιδεολογικές ερμηνείες» τις οποίες επιθυμώ εξ αρχής να διαφοροποιήσω από τις φιλοσοφικές-επιστημολογικές. Στη θεμελιώδη επιστήμη -αυτήν που ασχολείται με την αναζήτηση των πιο βασικών νόμων του κόσμου μας- τέτοιου τύπου «ερμηνείες» όχι μόνο δεν είναι δυνατές, αλλά καταλήγουν και σε μνημειώδεις ανοησίες όταν επιχειρούνται.
Υπενθυμίζω ότι για αρκετούς ναζί επιστήμονες η κβαντομηχανική -όπως και η θεωρία της σχετικότητας λίγο νωρίτερα- ήταν μια τυπική εβραϊκή θεωρία (προορισμένη να μολύνει το καθαρό πνεύμα της Αρίας φυλής), ενώ για άλλους ήταν ένα γνήσιο τέκνο του σφριγηλού γερμανικού πνεύματος! Υπενθυμίζω ακόμα την «υπόθεση Λισένκο», όπου ένας τσαρλατάνος, με την υποστήριξη του Στάλιν, κατάφερε να καταστρέψει τη ρωσική βιολογία (και όχι μόνο) για να την ξαναστήσει πάνω σε υγιείς «ιδεολογικές» βάσεις χωρίς… Δαρβίνους και άλλα αστικά… κατάλοιπα!
Για να φτάσω, τέλος, στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό των ημερών μας που «αλωνίζει» σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ. Με αποτέλεσμα είτε να έχει αποβληθεί ο Δαρβίνος (πάλι αυτός!) από τα σχολεία ορισμένων πολιτειών ή να έχει γίνει υποχρεωτική η παράλληλη διδασκαλία της θεωρίας της δημιουργίας ή εκείνης του ευφυούς σχεδιασμού! Δείτε την κοινή γραμμή σε όλα τα παραπάνω: ιδεολογική τύφλωση. Αν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τις θεωρίες σου, τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα!
