Αρχή-Παιδική ηλικία
Μου ζητάτε να μιλήσω για
την απαρχή της έμπνευσης. Να φορέσω τα ξεχαρβαλωμένα παπουτσάκια μου και να
περπατήσω στα μονοπάτια της μνήμης. Εκεί που λαγοκοιμούνται όλα όσα έχω αγαπήσει,
όλα εκείνα που έντυσα με χάδια και αγνά συναισθήματα στο μικρό
παραθαλάσσιο χωριό της Αχαΐας που με γέννησε. Σε εκείνα που επένδυσα χρόνο,
κόπο, χωρίς να περιμένω αντάλλαγμα κανένα. Που τα στόλισα με μύρια όνειρα και
πασχίζω σήμερα να τα κρατήσω αλώβητα από την καθολική αποδόμηση των αξιών. Αυτά
τα παπουτσάκια της μνήμης, βλέπετε, περπάτησαν πολύ. Έκαναν διαδρομές στα
σχολεία της ζωής: Ατέλειωτο ομαδικό παιχνίδι στις αλάνες της παιδικής μου
ηλικίας, ζωή στην επαρχία, εθελοντισμός, σπουδές και επιμορφώσεις,
μεταπτυχιακά, κοινωνική συμμετοχή παράλληλα με οικογένεια και δουλειά. Σχεδόν
έλιωσαν. Μα κάθε φορά που τα αντικρίζω, ψιθυρίζω μια παλιά ιταλική παροιμία:
καλύτερα να λιώνεις παπούτσια παρά σεντόνια. Αυτή η φράση, πιστεύω, με
χαρακτηρίζει απόλυτα. Κάποτε με απέτρεπαν να δημιουργώ λέξεις. Η φιλόλογος που
με προετοίμαζε στην έκθεση για να εισαχθώ στο πανεπιστήμιο, τη δεκαετία του
’80, μου κοκκίνιζε τα γραπτά, γιατί αποτύπωνα τις σκέψεις μου με λέξεις που δεν
υπήρχαν στο ελληνικό λεξιλόγιο, όπως μου έλεγε. Σήμερα θα ήθελα πολύ να της
στείλω ένα αντίτυπο από τα βιβλία μου να γευτεί λίγο το πανηγύρι των λέξεων,
καθώς οι ήρωές μου, ο Κάλι Καλ ο καλικάντζαρος της Γελανδίας, ο Πιν Πον ο
σκούφος της Ρουχοπολιτείας, η Μπουρμπουλήθρα και ο πρίγκιπας Νερένιος παίρνουν
ετεροχρονισμένα εκδίκηση.
Ξύνοντας ανελέητα τα
μολύβια μου και γράφοντας στο χαρτί επιστρέφω στα πατρώα εδάφη. Στα βράχια της
μάνας παραλίας δίπλα στο πατρικό μου ονειρευόμουν. Πάνω τους έκανα μακρινά
ταξίδια παρέα με την Πηνελόπη Δέλτα, τον Λουντέμη, τον Καζαντζάκη, τον Ελύτη.
Πού να ’ξερα, τρεις δεκαετίες αργότερα, ενήλικη πια, ότι θα αποτύπωνα στο χαρτί
την ταξιδιάρα κλειστή κορινθιακή μας θάλασσα και τη φύση που με ανέθρεψε! Εκεί
χαρτογράφησα τους δικούς μου πλόες. Από μικρή, ατενίζοντας αυτή την οικεία
θάλασσα, έφευγα μαζί με τους πρώτους Αχαιούς αποίκους
κατά τη μεριά της Τροίας. Ίσως, τώρα που το σκέφτομαι, τα βιβλία: Κάλτσα
Ευρυδίκη, Κόρη των Αιγών και Μελάνι της Σουπιάς να προέκυψαν από αυτά τα νοερά
εφηβικά ταξίδια. Η μάχη μου, πάντως, κατά τη συγγραφή του βιβλίου είναι να
αποφεύγω τις βαρετές λεωφόρους του διδακτισμού. Το παιδικό βιβλίο δεν είναι επ’
ουδενί σχολικό βιβλίο για να βγάζει ο μαθητής συμπεράσματα, να γράφει
περιλήψεις ή να κάνει γραμματική. Ο μικρός αναγνώστης πρέπει να οδηγείται μέσα
από τα σκαλοπάτια της αναγνωστικής απόλαυσης κατευθείαν στον πλανήτη Τέρψη.
Μεγάλος μου φόβος την ώρα που στήνω το σκηνικό των ηρώων μου είναι να μη
βαρεθεί το παιδί-αναγνώστης και να μην του προξενήσω, όπως λέει ο Σαββόπουλος,
βαθιά χασμουρητά. Είναι, εξάλλου, ένα στοίχημα που θέτει κάθε συγγραφέας
παιδικών βιβλίων. Να μη γίνει διδακτικός. Να κρύβει καλά την ανάγκη του
παιδαγωγείν. Γι’ αυτό κι εγώ ξημεροβραδιάζομαι στα λημέρια αυτής της ατίθασης
πανούργας γυναίκας, της έμπνευσης. Όποτε μου επιτρέπει να τη γραπώσω απ’ τα
μαλλιά, θαρρώ ότι γράφω καλά.
Πολλαπλοί ρόλοι: μητέρα,
σύζυγος, εργαζόμενη σε θέση ευθύνης
Σε μια οικογενειακή
συγκέντρωση στο σπίτι μου, ρώτησα την Κική Δημουλά, τη μεγάλη μας ποιήτρια:
Προσπαθώ να γράψω ενώ σφυρίζει η χύτρα, χτυπά το τηλέφωνο, τα παιδιά μου είναι
μικρά και οι υποχρεώσεις πολλές. Τι να κάνω; «Να πατάς ένα κουμπί και να
απογειώνεσαι κι ας σφυρίζει η χύτρα». Έτσι λιτά μου απάντησε. Και βέβαια, τότε
στα 27 μου χρόνια, μου φαινόταν απίθανο να συλλειτουργήσω με όλες τις
μικροδουλειές, τις αγωνίες και τα άγχη ενός σπιτικού. Νόμιζα ότι δεν
συμβιβάζεται ο ρόλος της νοικοκυράς, της μάνας, της εργαζόμενης, με το ρόλο της
συγγραφέα. Δυο δεκαετίες μετά, τολμώ να πω ότι χωρίς αυτές τις πολλαπλές
δραστηριότητες, χωρίς τη ζωή μου σε πρώτο πλάνο, το μολύβι δεν θα είχε πιάσει
φωτιά στα χέρια μου και δεν θα δερνόμουν πάνω στις λευκές σελίδες στάζοντας
σκέψεις και συναισθήματα.
Πραγματικά, με αυτό το
βιβλίο μοιάζω περισσότερο με ναυαγό σε απομακρυσμένο νησί παρά με συγγραφέα.
Κρύβω το μήνυμά μου σε σφραγισμένο μπουκάλι σαν το γιο της συγγραφέα, τον
Ιπποκράτη, που αφήνει το μολύβι για να γίνει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, για
να επικοινωνήσω με τον κόσμο του αναγνώστη. Είμαι ναυαγός αλλά όχι μια
απομονωμένη στον ιδανικό μικρόκοσμό της συγγραφέας. Θα λογάριαζα τον εαυτό μου
ως έναν σκεπτόμενο ενεργό πολίτη του κόσμου που γράφει, δραστηριοποιείται, που
ψαχουλεύει τα άρθρα των εφημερίδων και τα διαδικτυακά blogs, ποτίζει την πένα
του στην ανεξίτηλη έγνοια του για το παιδί-αναγνώστη αλλά και στα πολύχρωμα
μελάνια της ψυχής, της πανανθρώπινης ψυχής που χτυπά στο παιδικό βιβλίο όλου
του κόσμου. Προσδοκώ το
μήνυμα που έκρυψα πίσω από τις λέξεις να «παίξει» τη μουσική του στις χορδές
του αναγνώστη. Ίσως, γιατί ονειρεύομαι μαζί του έναν κόσμο καλύτερο.
Έμπνευση-Δασκάλα-Σχολείο-Επιστημονικό
έργο
Στις περισσότερες
εισηγήσεις μου σε συνέδρια και επιμορφώσεις δασκάλων σχετικά με την προσέγγιση
της λογοτεχνίας και τις καινοτόμες δράσεις που εφαρμόζονται στο Δημοτικό
σχολείο, ξεκινώ με τη φράση: «Είμαι δασκάλα της τάξης και της πράξης», θέλοντας
να δείξω ότι κάθε τι νέο μπορεί να βρει πρόσφορο έδαφος μέσα στην τάξη στο
δημόσιο Δημοτικό σχολείο. Ο κάθε ένας από εμάς τους δασκάλους μπορεί να
λειτουργήσει ως εμπνευστής δράσεων σε ένα σχολείο που σήμερα όσο ποτέ άλλοτε το
έχει ανάγκη. Δεν βρίσκω με ποιους άλλους τρόπους θα γεφυρώσουμε τις κοινωνικές
ανισότητες, τα συνεχώς διογκούμενα κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν την
ελληνική οικογένεια, τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα του σημερινού σχολείου. Ο
πολιτισμός και η Παιδαγωγική του Ανθρωπισμού σε ένα Σχολείο του Ενδιαφέροντος
είναι τα δικά μου «πιστεύω».
Δραστηριότητες-Λογοτεχνικοί
Διαδικτυκοί Διαγωνισμοί
Οι Διαδικτυακοί
Λογοτεχνικοί Διαγωνισμοί που έκανα με σχολεία της Ελλάδας και του εξωτερικού,
όντας δασκάλα στα Δημοτικά της Ακράτας για 4 σχολικά έτη, ως ιδέα ήταν
πρωτοποριακή για την εποχή της. Κι αυτό γιατί έδινα τη δυνατότητα στα παιδιά να
γίνουν συγγραφείς, εικονογράφοι και δημιουργοί, αλλά και ενεργοί συμμέτοχοι σε
ένα σχολείο της Συμμετοχικότητας. Δεν έβρισκα άλλο τρόπο να απαλλαγώ από την
πλήξη και την καθημερινότητα του
σχολείου μέχρι που επινόησα τις διαδικτυακές αυτές αποδράσεις, τις οποίες
ευτύχησα να μοιραστώ με δεκάδες μαθητές δημιουργούς. Ένιωθα σαν τη γυναίκα του
Αιόλου, όπου του βούταγα το ασκί, άφηνα τους ανέμους για να διώξουν τα σύννεφα και
να ταξιδέψουν οι ιδέες-πουλιά σε καθάριους ουρανούς. Εκείνες τις ιδέες των
παιδιών ύστερα τις έκρυβα σε βιβλία-αναμνηστικά έντυπα, βραβευμένα από τη
Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.
Άσκησή μου στη συγγραφή αποτέλεσε και η συμμετοχή μου ως τακτική αρθρογράφος
στο βραχύβιο περιοδικό ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ, όπου ως «Αρχιμάγειρας της Βιβλιοπαμφαγονίας»
έγραφα συνταγές φιλαναγνωσίας για τους μικρούς αναγνώστες. Πόσο χάρηκα αυτές
τις στήλες, δε λέγεται! Έχουν μια αδιαμφισβήτητη αμεσότητα και ανταπόκριση τα
όσα γράφεις χωρίς να περιμένεις εκείνο το τεράστιο
διάστημα απ’ την ώρα που παραδίδεις το χειρόγραφό σου στον εκδοτικό οίκο έως το
σκαρφάλωμα του βιβλίου σου στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Το χούι της
δημοσιογραφικής συγγραφής δεν μπορώ να το κόψω. Συνεχίζω να αρθρογραφώ σε
περιοδικά και στον τοπικό Τύπο, κυρίως πάνω σε θέματα παιδαγωγικής,
φιλαναγνωσίας και πολιτισμού, όπως βεβαίως και με βιβλιοκριτικές.
Η μακεδονίτισσα κόρη, η
Γερακίνα, εμπλουτισμένη με τοπική ιστορία, έγινε διαδραστική χάρη στη σοδειά
των έργων των παιδιών μέσα από τη δράση φιλαναγνωσίας «Μια ιστορία αναζητά
εικονογράφους και...» Δημιουργήθηκε εκπαιδευτικό λογισμικό που δόθηκε δωρεάν
στους συμμετέχοντες μαθητές των Δημοτικών σχολείων Αχαΐας και Σερρών. Αναμένω
με αγωνία την έκδοση του παραμυθιού με τίτλο «Η Γερακίνα και ο Πρίγκιπας
Νερένιος» από τις εκδόσεις Κ. Μ. Ζαχαράκης μέσα τη χρονιά.
Διαφορετικές
βιβλιοπαρουσιάσεις
Με βιντεοπροβολές, με
διάδραση από τους μικρούς μαθητές των σχολείων, με ενεργητική συμμετοχή. Κάθε
βιβλιοπαρουσίαση είναι και μια μοναδική συνάντησή μου με τα παιδιά. Θα έλεγα
ότι είναι μια γιορτή και μια αφορμή για να κάνει το παιδί μέρος της ζωής του το
βιβλίο. Να συνάψει, δηλαδή, αυτή την περιβόητη διά βίου σχέση με την ανάγνωση
με διαμεσολαβητή την ίδια τη συγγραφέα.
Με αφορμή ένα βιβλίο…
Ευτύχησα να δω τα βιβλία
μου επί σκηνής. Δεν υπάρχει πιο όμορφο συναίσθημα από το να «συναντάς» τους
ήρωες της φαντασίας σου. Μορφές που έπλασες, τις ζύμωσες με το μελάνι, με την
πλαστελίνη της φαντασίας, ξαφνικά χορεύουν μπροστά σου, τραγουδούν,
αστειεύονται, κλαίνε και σε συμπαρασύρουν στον δικό τους πλέον κόσμο σαν
υπάρξεις αυτοτελείς. Στον ξέφρενο χορό τους πιάνονται μαζί με εσένα και οι
ακροατές σε ένα συναπάντημα δημιουργού-αποδέκτη μοναδικό. Άλλοτε βλέπω
ζωντανεμένους τους πρωταγωνιστές των βιβλίων μου σε κούκλες με ευτελή υλικά,
κατασκευές, ζωγραφιές. Άλλοτε αποσπάσματα των βιβλίων μου γίνονται ποιήματα και
τραγούδια. Είναι γεγονός! Η φαντασία και η δημιουργικότητα δασκάλων και μαθητών
περισσεύει, όταν το βιβλίο χτυπήσει την πόρτα της τάξης. Η ικανοποίηση που
παίρνω σαν βλέπω τα βιβλία μου να γίνονται αφορμή για δημιουργικά ταξίδια είναι
απερίγραπτη.
Η νεοεισαγόμενη «Ώρα της
Φιλαναγνωσίας» ελπίζω να μην έχει την τύχη της πολύπαθης «Ευέλικτης Ζώνης» στα σχολειά μας. Οι δάσκαλοι
πρέπει να γνωρίζουν ότι συντελούν σε μεγάλο βαθμό στη δημιουργία συνειδητών και ανεξάρτητων αναγνωστών
από τα θρανία, καθώς γίνονται συνοδοιπόροι και συναναγνώστες. Γι’ αυτό και
πιστεύω στο πρόγραμμα φιλαναγνωσίας του ΕΚΕΒΙ για τις καινοτόμες δράσεις. Αν μη
τι άλλο, σε αυτή την άνυδρη εποχή είναι ελπιδοφόρο.
Μελλοντικά σχέδια
Θα έχω τη χαρά να
παρευρεθώ στην εβδομάδα Παιδικής Λογοτεχνίας τον Απρίλιο του 2012, που
διοργανώνουν οι Σύλλογοι γονέων των ελληνικών σχολείων του Μονάχου στη
Γερμανία. Η δίψα των ελληνοπαίδων εκεί για γνωριμία και επαφή με τους
συγγραφείς παιδικών βιβλίων είναι μεγάλη. Την ίδια δίψα και χαρά διαπίστωσα
στις συναντήσεις μου με μαθητές/τριες σχολείων της Κύπρου την προηγούμενη
άνοιξη. Και βέβαια, οι «ψαγμένοι» δάσκαλοι στις τάξεις των ελληνικών σχολείων
είναι αυτοί που κάνουν τη διαφορά, προσπαθώντας να εξοικειώσουν τους μαθητές
τους με την «κουλτούρα της ανάγνωσης», με τη δημιουργία ενός κλίματος γραμματισμού,
με δράσεις και «αποδράσεις», όπως μου εκμυστηρεύονται οι ίδιοι. Χρειάζονται τη
βοήθεια και τη στήριξή μας στο δύσκολο έργο τους.
Τέλος
Και τι οξύμωρο! Η
κατήφεια των καιρών δεν κατορθώνει να διαταράζει τα χαμογελαστά βραδινά μου
όνειρα. Γιατί αλλιώς δεν εξηγείται πως θέλω, παρ’ όλη τη δύσκολη συγκυρία, να
μοιράζομαι αυτά τα όνειρα με τους αναγνώστες. Επεισόδια από αυτά τα όνειρα,
αδημοσίευτες ιστορίες μου, βιβλία υπό έκδοση για μικρούς και μεγάλους. Όσοι
θέλουν, μπορούν να παρακολουθήσουν στην προσωπική μου ιστοσελίδα στο διαδίκτυο
και στο facebook: www.anastasiaefstathiou.gr
