Με περίμενε στον κήπο με την πόρτα ανοιχτή και τα σκυλιά να γαβγίζουν έντονα. Αργότερα στο γραφείο περιμένοντας να γίνει ο καφές, μιλούσαμε για τον Αντρέα Καραντώνη (που τον είχε αποκαλέσει «επιγραφοποιό της ποιητικής ιδέας» στη Νέα Εστία) και τη Λευκάδα. Εκεί, τον περισσότερο χρόνο του, ασχολείται με τον κήπο και τη ζωγραφική του.
Πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε μια ακόμη ποιητική συλλογή σου από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη με τίτλο «Διαφυγή». Πώς νιώθεις;
Μια ποιητική συλλογή για μένα είναι μια ολόκληρη περίοδος δοκιμασίας , εγκυμοσύνης με ωδίνες αλλά με αποτέλεσμα καλό. Μου αρκεί το παιδί να είναι υγιέστατο.
Μετά από κάθε νέο βιβλίο μου πολλοί είναι αυτοί που επικοινωνούν μαζί μου και μου λένε ανεπηρέαστα τη γνώμη τους.
Ο ποιητής δοκιμάζεται στο χρόνο δηλαδή…
Βέβαια. Ο Βέης μου είχε πει: Τους ήρωές σου τους ακούω, τους αγγίζω, τους αφουγκράζομαι. Είσαι ακόμα τόσο ακμαίος όσο και αυτοί. Μην απομακρυνθεί καθόλου η καρδιά σου από αυτά τα πρόσωπα που παρουσιάζεις. Μαζεύω άπειρα σχόλια κάθε φορά. Δε με ενδιαφέρουν τα βραβεία αλλά η επικοινωνία με τους ανθρώπους.
Υπηρέτησες πιστά την ποίηση και δεν έχεις φύγει από αυτή;
Χωρίς να το θέλω η ποίηση με κατέκτησε ολοκληρωτικά. Είναι εξάλλου τόσο ζηλιάρα που φοβάμαι και την εκδίκησή της. Δεν μου αφήνει περιθώρια για άλλους έρωτες παρά μόνο για κάποιες άλλες ακροθιγώς ενασχολήσεις αλλά και στα διηγήματα υπάρχει μέσα η ποίηση. Ακόμη και εκεί δε με αφήνει ήσυχο.
Ποίηση και αισιοδοξία συμβαδίζουν;
Υπάρχει ο πραγματικός και ο ποιητικός κόσμος. Του ποιητή ο κόσμος, είτε το θέλουμε είτε όχι, οδηγεί σε ένα φως. Ακόμα και σκοτάδι να είναι, οδηγεί σε ένα ξέφωτο. Υπάρχει μια αισιοδοξία. Καλό θα ήταν οι κόσμοι αυτοί κάποια στιγμή να συγκλίνουν αλλά δυστυχώς μέχρι τώρα δεν το είδα. Δεν είμαι αιθεροβάμων. Είναι πολύ δύσκολο να είσαι αισιόδοξος ως ποιητής αλλά θίγοντας αξίες της ζωής, την ποιότητα, την ομορφιά και την αγνότητα γίνεσαι δημιουργός ενός κόσμου που μπορεί να επηρεάσει τους αναγνώστες. Η ποίηση δεν είναι μια ασπιρίνη, μπορεί όμως να είναι μια ένεση αισιοδοξίας.
Σήμερα η ποίηση περνά κρίση;
Περνά κρίση στο βαθμό που περνά και η κοινωνία αλλά στην κρίση ο ποιητής ανθοφορεί.
Υπάρχουν ποιητές που το έργο τους μπορεί να μείνει διαχρονικό;
Υπάρχουν. Έχει αποδειχτεί και από την ίδια τη ζωή. Ποιητές που δεν τους ήξερε κανείς όταν ζούσαν, μετά τους ανακάλυψαν. Καλό θα ήταν να τους είχαν προσέξει και στην εποχή τους βέβαια.
Τα Μ.Μ.Ε. σήμερα;
Υπάρχουν δυο είδη δημοσιογραφίας. Η δημοσιογραφία-λειτούργημα , που ευτύχησα να ζήσω και η άλλη που κυριαρχεί σήμερα και δε με εκφράζει.
Τα μπλογκ, το ίντερνετ;
Πρέπει να ξέρεις να ψάχνεις. Σε μια βιβλιοθήκη τα βιβλία όλα είναι διαλεγμένα ενώ στο διαδίκτυο όχι. Στην οθόνη δεν μπορεί να γίνει ανάγνωση. Χρειάζεται η αφή. Το βιβλίο το παίρνεις μαζί σου, το αγγίζεις , ξενυχτάς μαζί του…
Ναι, γιατί έχουν εισχωρήσει άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με αυτήν. Γράφουν με τεχνικές αλλοπρόσαλλα πράγματα με αποτέλεσμα μέχρι και εμένα να με ξενίζει. Από την άλλη ζούμε την εποχή της ποσότητας. Πολλοί γράφουν για την προβολή και τη δημοσιότητα. Αν μπούμε μέσα στην αγορά πάμε χαμένοι. Εδώ έρχεται η παιδεία. Το παιδί πρέπει να πάρει ερεθίσματα από το φωτισμένο εκπαιδευτικό και την οικογένεια. Τα σχολεία πρέπει να ανοίξουν πόρτες και παράθυρα σε ποιητές, ζωγράφους κ.ά.
Ίσως όπως διδάσκεται η ποίηση γίνεται αντιπαθητική…
Σωστά. Αν διδάσκονταν διαφορετικά… Εξαρτάται από τον εκπαιδευτικό. Μου έκαναν φοβερή εντύπωση τα λόγια ενός μαθητή Δ΄ Δημοτικού στο ερώτημα τι είναι ποίηση: Είναι ένα όνειρο που κάνει καλύτερη την πραγματικότητα.
Η μητέρα σου, ο πατέρας σου;
Έζησα σε ένα αρχοντικό περιβάλλον. Ο πατέρας μου μέγας παιδαγωγός και ψυχολόγος. Είχα μείνει μετεξεταστέος στα μαθηματικά. Πήγα να τον δω και του λέω: Θέλω να γίνω ηθοποιός. Περίμενα ότι θα μου άστραφτε ένα χαστούκι.
Πού θέλεις, μου λέει;
Στο θέατρο Κουν, του απάντησα.
Και γιατί είσαι τόσο στενοχωρημένος; Αύριο θα βγάλω εισιτήριο για Αθήνα. θα βρούμε ένα δωμάτιο και θα κάνεις καριέρα.
Έκλαιγα μια εβδομάδα. Είχε μια φοβερή επίδραση πάνω μου. Έβαλα τα δυνατά μου για το σχολείο μου, τις σπουδές μου.
Οι γονείς σου σε επηρέασαν ποιητικά;
Η μητέρα μου έγραφε κάποια σατιρικά για το Μουσολίνι. Ο πατέρας μου ήταν πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος. Συνήθιζε να μου διαβάζει τα βράδια ποιήματα από Ανθολογίες αντί παραμύθια. Έτσι ξεκίνησα να γράφω 10 ετών. Στο τέλος γυμνασίου δημοσιεύτηκε το πρώτο μου ποίημα «Η προσμονή» στην Επιθεώρηση Τέχνης που το περιέλαβε και ο Ηρακλής Αποστολίδης στα συμπληρώματα της Ανθολογίας του και αργότερα ο Ρένος Αποστολίδης προσθέτοντας και άλλα ποιήματα.
Η αγάπη των γονιών μου, το περιβάλλον, η ατμόσφαιρα, βοήθησαν.
Μεγάλοι ποιητές που σε επηρέασαν;
Θα απαντήσω με λόγια δύο σημαντικών ποιητών μας που σχολίασαν το θέμα αυτό. Του Παπαδίτσα: «Ποίηση μοναχική, υπαινικτική και άμεση » και της Λύντιας Στεφάνου: «…μοναχικός εφτανήσιος που οι λεκτικοί του τρόποι δεν χρωστούν τίποτα σε κανένα…». Νομίζω ότι με εκφράζουν απόλυτα αυτές οι κριτικές.
Μια σημαντική στιγμή που δεν ξεχνάς σε αυτή τη διαδρομή;
Δε ξεχνώ τον Κώστα τον Κουλουφάκο που με δικά του έξοδα μού τύπωσε τη συλλογή « Οι Ρήτορες» που περιέχει ποιήματα δημοσιευμένα στην Επιθεώρηση Τέχνης καθώς και την αυθόρμητη αποδοχή του Τάσου Λειβαδίτη και του Νικηφόρου Βρεττάκου.
Κάτι που δε γίνεται σήμερα;
Ο τρόπος που δούλευε ο Αποστολίδης την ανθολογία. Έπαιρνε ένα ποίημα, το διάβαζε. Αν του άρεσε το έβαζε στο συρτάρι. Μετά από μια εβδομάδα το ξαναδιάβαζε και αν πάλι του άρεσε το ξανάβαζε στο συρτάρι. Μετά από 8 μέρες καλούσε φίλους του, υποψιασμένους. Το διάβαζαν όλοι μαζί και μετά το δημοσίευε στην ανθολογία. Έτσι μου περιέγραφε ο ίδιος τον τρόπο εργασίας του. Δε νομίζω ότι συμβαίνει κάτι αντίστοιχο σήμερα.
Ο πιο αγαπημένος σου φίλος από τον ποιητικό κόσμο;
Ο Γιώργος ο Καραβασίλης. Ταυτιστήκαμε. Σεμνός, βιωματικός, παθιασμένος. Είχαμε αμοιβαία εκτίμηση χωρίς ιδιοτέλεια. Είχαμε στενά συνεργαστεί στην εκπομπή Τέχνη και πολιτισμός. Και μου λείπει.
Ομάδες ποιητών υπάρχουν;
Υπάρχουν, αλλά εγώ ανήκω στους νομάδες.
Τελικά, ο ποιητής σήμερα;
Είναι αυτό που ο φίλος μου ο Μιχάλης Κατσαρός το είπε επιγραμματικά σε μια συζήτηση που κάναμε: Ο ποιητής είναι μόνος, «εν πλήρη συγχύσει αθώος…»
