Ουμπέρτο Έκο: Τα όρια της ερμηνείας

Aκολουθούν δύο αποσπάσματα από τη συλλογή δοκιμίων του Ουμπέρτο Έκο «Τα όρια της ερμηνείας», που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα σε μετάφραση Μαριάννας Κονδύλη. Τα αποσπάσματα προέρχονται από το δοκίμιο «Σημειώσεις για τη σημειωτική της πρόσληψης», με το οποίο ανοίγει η συλλογή (τα κείμενα του τόμου δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980). Εικοσιπέντε σχεδόν χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά, ο Έκο (1932-2016) έρχεται να απευθυνθεί σε νέες γενιές και ομάδες αναγνωστών, εξηγώντας με εμβρίθεια, αλλά και χιούμορ, τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να διαβάσουμε τη λογοτεχνία.

H συνέχεια εδώ

Το Σπήλαιο του Πλάτωνα

Φανταστείτε ότι όλη σας τη ζωή είστε φυλακισμένοι σε ένα σκοτεινό σπήλαιο. Τα χέρια και τα πόδια σας είναι αλυσοδεμένα και το κεφάλι σας ακινητοποιημένο σε θέση που να βλέπετε μόνο μπροστά σας το τοίχωμα του σπηλαίου. Πίσω σας καίει μια φωτιά και ανάμεσα σε εσάς και τη φωτιά υπάρχει ένα μονοπάτι στο οποίο εκείνοι που σας αιχμαλώτισαν μεταφέρουν αγάλματα και ένα σωρό άλλα αντικείμενα. Οι σκιές που ρίχνουν αυτά στο τοίχωμα του σπηλαίου είναι το μόνο πράγμα που έχετε δει, έχετε ακούσει και έχετε συζητήσει ποτέ εσείς και οι άλλοι δεσμώτες.

Η συνέχεια εδώ

Π. Βούλγαρης - Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967-1974

Επτά «πέτρινα» χρόνια μέσα από την κάμερα του Π. Βούλγαρη «Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967- 1974», ένα ανέκδοτο ντοκιμαντέρ του Έλληνα σκηνοθέτη.

Περσεφόνη Τζίμα, Ευτυχής απάτη

Αναρωτιέμαι πού να μετακόμισες
και μάλλον μετανάστευσες γι’ αλλού
χωρίς προειδοποίηση καμιά
έτσι ανενδοίαστα,
πλανεύτρα Ευτυχία,
σαν τα εφήμερα έντομα
σαν τους περαστικούς εραστές.

Ήσουν θαυμαστά πληθωρική στην προσφορά σου
αφού μπορούσες να κοπείς στη μοιρασιά
σε εκατό κομμάτια ικανοποιητικής
μαγείας σε όσους σε γευτήκαμε
γιατί απ’ τη φύση σου, Ευτυχία, δεν καταδέχεσαι
να δείξεις τέτοιες μιζέριες μοιρασιάς
τόσο άμετρη που είσαι.

Μόνο που έμαθα αργά πως είσαι
κόρη της νιότης πιο πολύ
κόρη του ξένοιαστου και αλαζονικού Έρωτα
και της άσβεστης ελπίδας για το ανέφικτο.
Και είδα ακόμη περίτρανα πως είσαι κόρη
της άγνοιας και της απύθμενης αφέλειας.

Η γνώση μας που χτίστηκε
με βασανισμένη πείρα
και απώλειες σε αύξοντα ρυθμό
σε έδιωξαν για πάντα κι ανεπιστρεπτί.

Η νέκρωση των χρωμάτων
μέσα στην παγωμένη χώρα
πού να αφήσει θέση για σένα, Ευτυχία!

Κι όμως, πόσο μου άρεζες
μέσα στο εφήμερό σου
μέσα στη γλυκιά απατηλότητά σου,
όταν με στήριζες και μού φύτευες φτερά
για να πετάξω στο απέραντο
σαν ανάλαφρο πουλί παντοδύναμο
στην κορύφωση της δημιουργίας!


Από τη συλλογή Γαλάζιο μελανό, 2017

ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ, ΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΙ ΒΟΥΛΗΣΗ – Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αναζητά στα ομηρικά έπη τις ρίζες τής ελληνικής αντίληψης τού κόσμου

Πολλά χωρία, τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, παρουσιάζουν ρητά τούς δισταγμούς των ηρώων. Τούς δείχνουν τη στιγμή τής μάχης να αντιπαραθέτουν μέσα τους αντιφατικά πράγματα, αυτό, που θα ονομάσει αργότερα ο Πλάτων «διάλογο ψυχής με τον εαυτό της». Ο Όμηρος χρησιμοποιεί π.χ. την έκφραση «δίχα θυμόν  ἔχειν»,  προκειμένου να περιγράψει το πνεύμα τού ήρωα, που αμφιταλαντεύεται μεταξύ δυο αντιφατικών θέσεων (βλ. Οδ. π 73, που επαναλαβάνεται ελαφρώς παραλλαγμένο στην τ 524). Και η λήψη τής απόφασης συνδέεται άρρηκτα με μια ρητή ενδοσκόπηση, με τον έλεγχο των υπέρ και των κατά, των κινήτρων, που οδηγούν τον ήρωα στην πράξη ή στην αδράνεια. Όλα αυτά είναι απολύτως εμφανή σε όλη την έκταση των επών.

H συνέχεια εδώ

Ειρήνη Καραγιαννίδου, Άκρον Ίλιον Κρυστάλ

Συμβαίνει από καιρού εις καιρόν / να παρελαύνουν φάλαγγες
χειμώνες /
σαν να χειρονομούν τα κύματα κερκίδες / σε κάποιο σώμα
ανοχύρωτο ξηράς /
‘Οταν περνάς τα χρόνια στο νερό / όχι ως ναυτικός / παρά σαν
λάθος σημαδούρα /
έχεις να πεις για τα ναυάγια πολλά.

Σε κάποια άλλη εποχή
Θα είχα βγάλει απ’ το συρτάρι το ψαλίδι
Θα έφερνα στο ύψος μου κλαδιά από μηλιές
Θα έκοβα χορτάρι
Θα έκοβα χωρίς λύπη
Θα γέμιζα μια κίτρινη αγκαλιά την πίσω θέση
Και μετά οδός Δελφών
Θα σκόρπιζα Φθινόπωρο
Κι ένα βάζο θα θέριζε.

Από τη συλλογή Παραθαλάσσιο οικόπεδο, εκδόσεις ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ, 2017.

Ο ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΚΑΙ Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Θεωρώ ότι η Ιστορία του Θουκυδίδη είναι ένα από τα πιο τρο­μακτικά αναγνώσματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο αναγνώστης τρομάζει πρώτα απ’ όλα με την αγριότητα των γεγονότων που περιγράφονται. Μπροστά στον Πελο­ποννησιακό πόλεμο, που είναι στην ουσία ένας μεγάλος εμ­φύλιος πόλεμος, με πολλούς μικρότερους εμφυλίους πολέ­μους στο εσωτερικό του, οι μεταγενέστεροι εμφύλιοι πόλε­μοι (και ο πρόσφατος δικός μας) είναι πολεμικά παιδικά παιχνίδια. Τι να σας θυμίσω; Ότι από τα 180 καράβια και τους 70000 στρατιώτες των Αθηναίων και των συμμάχων τους δεν γυρίζει πίσω ούτε ένας; Ότι σώζονται την τελευ­ταία στιγμή, πριν από τους Μηλίους που δεν σώθηκαν, οι Μυτιληνιοί, γιατί οι Αθηναίοι αλλάζουν την τελευταία στιγ­μή γνώμη, οπότε σκοτώνουν μόνο 1000 πρωταίτιους πολί­τες; Ότι οι τιμημένες από τους Περσικούς πολέμους Πλα­ταιές σβήνουν από τον χάρτη σ’ αυτόν τον πόλεμο, και ότι οι Αιγινήτες εξοντώνονται περίπου όλοι; Ότι οι μισοί Κερ­κυραίοι εναλλάξ αφανίζουν τους άλλους μισούς, στην πιο άγρια εμφύλια σύρραξη που έχει ποτέ περιγραφεί σε κεί­μενο;

Η συνέχεια εδώ