Χάρις Κατάκη: Η πορεία προς το συν είναι μονόδρομος

Σε μια εποχή που τα αδιέξοδα του πλανήτη έχουν πια συνδεθεί με τις δικές μας προσωπικές και συλλογικές επιλογές, όλα τα διλήμματα, όλες οι διχογνωμίες, όλες οι αντιφατικές αντιλήψεις που μας διχάζουν μπορούν να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν όταν είμαστε ανοιχτοί να χτίσουμε γέφυρες, ανάμεσα σε εσωτερικούς, διαπροσωπικούς και επιστημολογικούς  διχασμούς"  η διδάκτωρ ψυχολογίας Χάρις Κατάκη, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη, με αφορμή την σημερινή πολιτικοκοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα, συμμετέχοντας στο δημόσιο διάλογο του tvxs.
................................................................................................................................................

"Στην εποχή της πληροφορικής, η πληροφορία, το πολυτιμότερο αγαθό για την επιβίωση του είδους, γίνεται θανάσιμος κίνδυνος. Κάτι σαν την πυρηνική ε­νέργεια.  Άτομα, οικογένειες και  κοινωνικές ομά­δες, υποφέρουν από τα συμπτώματα της ενδημικής ασθένειας της εποχής της πληροφορικής: Σύγχυση και ασάφεια. Όσοι δεν  καταφέρνουν να επεξεργαστούν, να συνθέσουν και να οργανώσουν την πληροφορία που τους αφορά, κινδυνεύουν σοβαρά.

Χωρίς, λοιπόν, μια ενοποιητική οπτική, που να ξεπερνάει δυϊσμούς και κατακερματισμούς δεν είναι δυνατόν να επιβιώσουμε.

Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι το ΣΥΝ και ότι αυτό συνεπάγεται είναι το ζητούμενο για να συνεχίσει ο άνθρωπος την ανοδική του πορεία.

Γιατί ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να βλέπεις πιο βαθιά, πιο καθαρά και πιο μακριά είναι να παρατηρείς τα επιμέρους ερεθίσματα που δέχεσαι, να συνδέεις και να συνθέτεις τις πληροφορίες που ανταλλάσσονται. Αυτή η διαδικασία, μοιάζει σαν να έχουμε εμφυτεύσει στο μυαλό μας έναν ευρυγώνιο φακό που  επιτρέπει να βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα, και αυτή η  συνθετική αντίληψη έχει βαθιές ρίζες στην διαλεκτική σκέψη της αρχαιοελληνικής γραμματείας (θέση, αντίθεση, σύνθεση).

Μια τέτοια ολιστική οπτική της ζωής και της γνώσης, μάς προσφέρει τη δυνατότητα να βλέπουμε τα δέντρα στα πλαίσια του δάσους, ως μέρη δηλαδή μιας ολότητας, για να είμαστε σε θέση να αξιοποιούμε τον πλούτο των πληροφοριών που συσσωρεύεται συνεχώς.

Επιπλέον η ολιστική λογική, μάς επιτρέπει να γεφυρώνουμε οπτικές, βιώματα και να οδηγούμαστε ευκολότερα σε συναίνεση.

Αν βρίσκεσαι σε μια πεδιάδα, δεν βλέπεις παρά το μονοπάτι που ακολουθείς και το μάτι σου σταματάει στον κοντινό ορίζοντα. Αν βρίσκεσαι στην κορυφή ενός λόφου έχεις μια ευρύτερη εποπτεία του χώρου που σε περιβάλλει και γι’ αυτό μπορείς να διακρίνεις εναλλακτικούς δρόμους για να πορευτείς, να ξεδιαλύνεις στόχους, να ατενίζεις απρόσκοπτα τον  μακρινό ορίζοντα.

Τα ΣΥΝ της εποχής, βλέπουμε να πραγματώνονται μέσα από τα διευρυμένα δίκτυα (πολιτικά, πολιτισμικά,  κοινωνικά, τεχνολογικά, επιστημονικά). Έννοιες όπως παγκοσμιοποίηση, διαδίκτυο, θεωρία των πάντων, θεωρία του χάους, κλπ., εκφράζουν την σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στα μέρη ενός συστήματος.

Τα τείχη καταρρέουν, καθώς τα δίκτυα αγκαλιάζουν όλο και μεγαλύτερες ανθρώπινες ομάδες. Βιώνουμε πια ότι είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τους άλλους.

Φαίνεται ότι ο συλλογικός νους αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι μόνο ΜΑΖΙ μπορούμε να ψάχνουμε  μέσα μας και γύρω μας, να βρίσκουμε τι να κρατήσουμε, τι να πετάξουμε τι να μεταλλάξουμε, για να βρίσκουμε το δρόμο μας μέσα στο πολύπλοκο ρευστό και  αβέβαιο κόσμο που φτιάξαμε. 

Τί θα δούμε αν εξετάσουμε τα ορατά φαινόμενα της κρίσης της ελληνικής κοινωνίας, φαινόμενα που όλοι μας βιώνουμε μέσα από μια συστημική σκοπιά;

Μέσα στο χάος, παρακολουθώντας τον χειρότερο μας εαυτό μέσα από τις οθόνες της τηλεόρασης, αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι η οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα έχει βαθιές ρίζες. Η φούσκα των ψευδαισθήσεων έσκασε και βρεθήκαμε στο κενό.

Μέσα σε αυτόν τον πανικό, που νοιώθουμε ότι χάσαμε τα χνάρια μας, αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι χρειάζεται να κοιτάξουμε προς τα πίσω για να τα ξαναβρούμε.

Συνειδητοποιούμε, ότι δεν μπορείς να  γνωρίσεις τον εαυτό σου αν δεν κοιτάξεις προς τα πίσω (καταβολές, ταυτίσεις, παραδόσεις). Μια  αφρικάνικη παροιμία λέει: Αν δεν ξέρεις προς τα πού να κατευθυνθείς ψάξε από πού έρχεσαι.

Η διαχρονική οπτική φέρνει στο φως το πώς αλλάζουν οι αντιλήψεις μας, για το ποιοι είμαστε, που πάμε και γιατί.  Για το πώς δηλαδή κατασκευάζουμε, συν-κατασκευάζουμε και ανακατασκευάζουμε τις αλήθειες μας σε ότι αφορά την ύπαρξη και την συνύπαρξη. Μέσα από αυτό το πρίσμα μπορούμε να δούμε τόσο τις   αρνητικές όσο και τις θετικές διαστάσεις των πολιτισμικών μας καταβολών.

Εξετάζοντας τα επώδυνα ορατά φαινόμενα που όλοι βιώνουμε, μέσα από μια συστημική οπτική γνωρίζουμε πως η κρίση μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο μιας βαθιάς και ουσιαστικής μεταμόρφωσης, γιατί κάτω από το έκδηλο χάος υπάρχει μια άλλη τάξη πραγμάτων, που όταν έρθει η ώρα θα εκδηλωθεί με τη μορφή νέων δομών και νέου κύκλου διεργασιών σε ανώτερο επίπεδο οργάνωσης.

Ένα άλλο πλεονέκτημα της συνθετικής οπτικής είναι ότι σου επιτρέπει να βλέπεις αναλογίες ανάμεσα σε συστήματα που ανήκουν σε διαφορετικά επίπεδα (ατομικό, οικογενειακό, πολιτισμικό,  κοινωνικό  και πανανθρώπινο).

Πρόσφατα έπεσε στην αντίληψη μου ο τίτλος επιφυλλίδας σε κυριακάτικη εφημερίδα που έλεγε: Το πρόβλημα δεν είναι οι Έλληνες αλλά η εθνική μας κουλτούρα. Αυτή  η διατύπωση είναι απολύτως συνεπής με την βασική θέση της συστημικής προσέγγισης στην οικογενειακή θεραπεία, η οποία υποστηρίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι εκείνος που η οικογένεια θεωρεί προβληματικό, αλλά οι διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις, δηλαδή η οικογενειακή κουλτούρα. 

Το μέλος της οικογένειας που με τα συμπτώματά του εκφράζει την δυσλειτουργία ολόκληρου του συστήματος ονομάστηκε "επίσημος ασθενής". Όπως συμβαίνει και με τις οικογένειες, τα συμπτώματα της οικονομικής κρίσης έφεραν στην επιφάνεια τα αδιέξοδα που διαιωνίζονταν για μεγάλα χρονικά διαστήματα και που μας οδήγησαν στο να  γίνουμε ο επίσημος ασθενής της Ευρώπης. Το παραβατικό παιδί με την βούλα. 

Μέσα από αυτή τη συστημική λογική, λοιπόν, το «μαζί τα φάγαμε» και όλες οι άλλες  γενικόλογες δηλώσεις είναι πολύ επικίνδυνες, αν δεν ορίσουμε αυστηρά τους όρους που χρησιμοποιούμε.

Όταν για παράδειγμα, σε μια οικογένεια υπάρχει ένα πρόβλημα, εμείς οι συστημικοί ψυχοθεραπευτές δεν εστιάζουμε στο σύμπτωμα, αλλά σε ολόκληρο το σύστημα. Το ίδιο ισχύει για την κοινωνία.

Οι πολιτικοί, όντως τα φάγανε αλλά εμείς τους ψηφίζαμε και έτσι διατηρούνταν οι ισορροπίες που βόλευαν όλους.  Τη φαυλότητα των πολιτικών την έχουμε ενισχύσει και εμείς, με τα ανάλογα, δικά μας χαρακτηριστικά.  Γιατί, άλλωστε, να μιλήσω για τη φαυλότητα των πολιτικών και να μη μιλήσω και για τη φαυλότητα των γιατρών, ή τη φαυλότητα των υδραυλικών;

Ιδωμένη, λοιπόν, μέσα από μια συστημική λογική, η μονοδιάστατη διαμάχη μνημόνιο-αντιμνημόνιο είναι ένα ψευτοδίλημμα, και κανένα από τα κόμματα εξουσίας δεν μιλάει για το μόνο που μπορεί να μας σώσει: την προσωπική ευθύνη και κοινωνική συνείδηση.

Στο βιβλίο μου «Το ήμερο φίδι του θεού», υπάρχει μια ζωγραφιά που έφτιαξε ένα μέλος μιας θεραπευτικής ομάδας, που έδειχνε ένα αυτοκίνητο μέσα σε ένα αδιέξοδο δρόμο, για να εκφράσει αυτό που θεωρούσε ότι ήταν το αδιέξοδο του. Όμως η ζωγραφιά δηλώνει, ότι δεν είναι ο οδηγός του αυτοκινήτου σε αδιέξοδο (μπορεί να βάλει, άλλωστε, την όπισθεν και να βγει) αλλά αδιέξοδος είναι ο δρόμος που ακολουθεί!

Το δύσκολο, το χρονοβόρο ζητούμενο, είναι να δούμε, ότι υπάρχουν εναλλακτικοί τρόπου αντιμετώπισης των προβλημάτων μας και ότι έχουμε και άλλες επιλογές.

Ενώ όμως εξακολουθούμε να σκεπτόμαστε με στατικές αλήθειες που εκφράζουμε με ξύλινη γλώσσα, ενώ προσπαθούμε να βρούμε μεμονωμένες αιτίες για τα φαινόμενα, ενώ ψάχνουμε τις a priori προδιαγραφές, ενώ αναλύουμε με βάση γραμμικές σχέσεις, όλο και πιο έντονα βιώνουμε καθημερινά, ότι στον πολύπλοκο κόσμο μας όλα είναι αλληλένδετα και τίποτα δεν μένει αναλλοίωτο. 

Μέσα σε αυτή την κατάσταση, θεωρώ, ότι χρειάζεται, κυρίως, να εστιάσουμε όχι μόνο στα αρνητικά στοιχεία της ταυτότητας μας, αλλά και στα θετικά μας χαρακτηριστικά.

Πιστεύω, ότι σε  αυτά θα πρέπει να βασιστούν όσοι καθοδηγούν, ώστε να τα αξιοποιήσουν. Διότι, και στο κοινωνικό επίπεδο ισχύει αυτό που  εμείς οι θεραπευτές ξέρουμε καλά. Όταν ένα άτομο έχει κακή εικόνα του εαυτού του, θα λειτουργήσει με βάση την κακή του εικόνα. Άρα, το να έχεις μια θετική εικόνα του εαυτού σου, σε βοηθάει να λειτουργήσεις θετικά.

Ως εκ τούτου είναι πάρα πολύ σημαντικό να μιλήσουμε για το ποιοι είμαστε θετικά και μετά να  ψάξουμε να βρούμε, όπως είπα, τι θα πετάξουμε, τι θα αλλάξουμε και τι θα μεταλλάξουμε. 

Για παράδειγμα, γιατί είμαστε τόσο καλοί στη Ναυτιλία; Γιατί οι Έλληνες της διασποράς προκόβουν, γιατί το μετρό είναι μια όαση καθαριότητας, γιατί εκεί μέσα υπάρχει σεβασμός του χώρου που θα τρίβαμε τα μάτια μας αν τον βλέπαμε στους γεμάτους σκουπίδια δρόμους των ελληνικών πόλεων; Γιατί στην μία αυτή μαγική εβδομάδα των Ολυμπιακών αγώνων υπήρξαμε αγνώριστοι; Πού πήγαν αυτοί οι υπέροχοι εθελοντές, οι πειθαρχημένοι  πολίτες;

Από πού ξεφύτρωσε η προσωπική ευθύνη, η κοινωνική συνείδηση, το φιλότιμο; Άλλοι έλληνες ήταν εκείνοι; Όχι. Εμείς μεταμορφωθήκαμε, και γι’ αυτό λειτουργήσαμε συλλογικά. Αφήσαμε στην άκρη το προσωπικό συμφέρον και βγάλαμε από το σεντούκι του συλλογικού μας νου, τα θετικά εκείνα στοιχεία που είναι καταχωρημένα στο  συλλογικό μας ασυνείδητο και τα ενεργοποιήσαμε.

Είναι αυτός ο λόγος που συχνά λέω, ότι αν μείνουμε στο ποιος φταίει θα συνεχίσουμε να ψάχνουμε τις λύσεις έξω από μας. Το να ψάχνουμε να βρούμε ποιος φταίει είναι μια άκαρπη διαδικασία που διαιωνίζει τα αρνητικά στοιχεία της εθνικής μας κουλτούρας.

Σήμερα, αυτοί που βρίσκονται στο τιμόνι, και αυτοί που τους πλαισιώνουν,  έχουν αυξημένη ευθύνη να βρουν τρόπους να ενισχύσουν τα προωθητικά στοιχεία της ταυτότητας μας. Το ξέρουμε καλά αυτό εμείς οι θεραπευτές που δεν ακολουθούμε μια ατομοκεντρική προσέγγιση. Όταν οι γονείς αναλάβουν την ευθύνη τους και αρχίσουν να συντελούνται αλλαγές στον πυρήνα της οικογένειας τα συμπτώματα της δυσλειτουργίας μειώνονται και σταδιακά εξαφανίζονται.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα, που θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αξιοποιήσουμε είναι οι αντιλήψεις μας για τις ανθρώπινες σχέσεις. Για μας τους Έλληνες, μετράνε ιδιαίτερα οι προσωπικές σχέσεις. Ο κύκλος των δικών μας περιορίζεται, όμως, σε πρόσωπα με τα οποία έχουμε σχέση αλληλεξάρτησης. Κουβαλάμε μέσα μας τα βιώματα και τις αντιλήψεις της μικρής κλειστής παραδοσιακής κοινότητας. Δεν τα καταφέρνουμε να λειτουργήσουμε με βάση τις πιο απρόσωπες σχέσεις, όπως συμβαίνει στις χώρες της δύσης.

Για να μπορέσουμε να συμβαδίσουμε με τους εταίρους μας δεν χρειάζεται να γίνουμε άλλοι, αλλά καλούμαστε να διευρύνουμε τον κύκλο των δικών και να αναλάβουμε, όπως ανέφερα, τις ευθύνες μας σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο.

Γιατί ο αυτοέλεγχος και η κοινωνική συνείδηση που ευδοκιμούσε κάτω από τις συνθήκες του παραδοσιακού τρόπου ζωής, είναι καταγραμμένα στο συλλογικό μας ασυνείδητο. Δεν θα γίνουμε ούτε  γερμανοί ούτε Σουηδοί. Εμείς, όπως όλοι οι λαοί, έχουμε τον δικό μας τρόπο να βλέπουμε τα πράγματα, και πάνω εκεί θα πρέπει να βασιστούμε για να προχωρήσουμε. Να αποκτήσουμε την αυτογνωσία που χρειαζόμαστε.

Εφόσον εμείς οι Έλληνες, δρούμε αποτελεσματικά μέσα σε μικρές ομάδες, σε κοινότητες, θεωρώ, λοιπόν, ότι σε αυτήν τη φάση είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι μικρές ομάδες (καλλιτεχνικές, πολιτιστικές, εθελοντικές, θεραπευτικές).

Και δεν χρειαζόμαστε το αναξιόπιστο κράτος. Τα καταφέρνουμε και χωρίς αυτό. Μέσα σε αυτές μικρές ομάδες συσπειρωνόμαστε και λειτουργούμε δημιουργικά.  Εκφράζουμε τον καλύτερο μας εαυτό.

Θεωρώ ότι σε αυτή τη φάση, η ευθύνη αυτών που έχουν την γνώση πάνω σε τέτοια θέματα είναι αυξημένη. Έχουμε  την υποχρέωση να συμβάλλουμε στη εκστρατεία της αυτογνωσίας και της μεταμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας.

Αν κοιτάξει, μάλιστα, κανείς κάτω από την επιφάνεια, διαπιστώνει ότι  έχει αρχίσει ένας έντονος προβληματισμός σε σχέση με τους βαθύτερους λόγους της οικονομικής κρίσης. Αρχίζουν να ακούγονται οι φωνές που μας φέρνουν σε επαφή με τον βαθύτερο μας εαυτό και με τις θεμελιακές διαστάσεις  της εθνικής μας κουλτούρας.  Η κρίση γίνεται μοχλός. Αναζητάμε να απαντήσουμε στο ερώτημα ποιοί είμαστε και πού πάμε.

Διανοητές και κοινωνικοί επιστήμονες που μελετούσαν αυτά τα θέματα απομονωμένοι στα γραφεία τους, βρίσκονται πλέον και στις οθόνες μας, στα έντυπα μας και στο διαδίκτυο οι φωνή τους πολλαπλασιάζεται και η ηχώ των νέων συνειδητοποιήσεων διαδίδεται και αναπαράγεται. Γι’ αυτό και ο  δημόσιος διάλογος του tvxs είναι τόσο σημαντικός.

Και εμείς στο Εργαστήριο έχουμε ξεκινήσει πριν δυο χρόνια ένα Πρόγραμμα Κοινωνικών Δράσεων που ονομάσαμε ΓΕΦΥΡΕΣ ΠΑΝΤΟΥ. Μια από τις δράσεις μας είναι να συμβάλλουμε στον διάλογο για  το ποιοι είμαστε, που πάμε και γιατί. Με την  γέφυρα που έστησε η Κρυσταλία  Πατούλη, η οποία  ανήκει και στους δύο χώρους, δηλαδή στη δημοσιογραφία και στη Συστημική Συμβουλευτική, μας έδωσε την ευκαιρία να πολλαπλασιάσουμε τις φωνές που θα συμβάλλουν στην μεταμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας.

Μερικές φορές αναρωτιέμαι γιατί  κοιτάμε μόνο προς δυσμάς για να βρούμε απαντήσεις για θέματα που είναι τόσο βαθιά συνδεδεμένα με την ύπαρξη και την συνύπαρξη. Γιατί  δεν αντλούμε από την δική μας παράδοση και ακολουθούμε τις προδιαγραφές άλλων πολιτισμικών ομάδων που έχουν άλλη παράδοση και άλλη ιστορική μνήμη. Στις ΗΠΑ για  να προχωρήσουν γρήγορα και αποτελεσματικά πρέπει να ξεφορτωθούν τα βαρίδια του παρελθόντος.

Σαν τον cowboy που οδηγεί την άμαξα και ξεφορτώνεται τα περιττά εφόδια για να φτάσει πιο γρήγορα στον προορισμό του. Ίσως εμείς να πρέπει να γυρίσουμε πίσω, στο παρελθόν μας, για να αντλήσουμε δυναμισμό και έμπνευση, πληροφορίες και γνώση. Εξάλλου δεν χρειάζεται να χάσουμε το ένα για να  κρατήσουμε το άλλο. Υπάρχει και το ΚΑΙ.

Επίσης, στην Ελλάδα, ίσως η ανάπτυξη μπορεί να έρθει σε μεγάλο βαθμό μέσα από το μικροεπιχειρείν, δηλαδή μέσα από πρωτοβουλίες ατομικές και μέσα από προσωπικές σχέσεις γιατί σε αυτό το πεδίο υπάρχουν οι καταβολές, οι μνήμες, οι παραδόσεις. Ίσως η  δική μας καινοτομία να μπορεί να βασιστεί σε γνώριμα βιώματα και μνήμες (τον ήλιο μας, την φιλοξενία, την ψυχαγωγία, το μοίρασμα).

Γιατί όπως λέει ο Σαββόπουλος "οι έλληνες κάνουνε κυκλώματα":

"Κι είτε με τις αρχαιότητες, είτε με Ορθοδοξία,

των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλο γαλαξία.

Να μας έχει ο Θεός γερούς, πάντα να ανταμώνουμε να ξεφαντώνουμε… με χορούς κυκλωτικούς,

και στης νύχτας το λαμπάδιασμα να πυκνώνει ο δεσμός μας

και να σμίγει παλιές και αναμμένες τροχιές με το ροκ του μέλλοντός μας".

Η πραγματική συλλογικότητα, άλλωστε, δεν δημιουργείται χωρίς προσωπική ευθύνη.  Ας μην ξεχνάμε ότι στις παραδοσιακές κοινωνίες όσο πιο έντονη ήταν η ιδέα της κοινότητας τόσο πιο έντονη ήταν και η προσωπική ευθύνη.

Η παραδοσιακή Ελλάδα δεν εξαφανίστηκε σε μια μέρα. Σιγά –σιγά διαβρώθηκε, αλλά δεν πάψαμε να  έχουμε τέτοιες ρίζες και μνήμες.  Γι αυτό μπορούμε να αλλάξουμε αρνητικές συμπεριφορές. Μπορούμε να αναβιώσουμε θετικά χαρακτηριστικά της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Δεν ευθυνόμαστε μόνο για τα κακά της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και για τα καλά της!

Πολλές από τις αξίες που μπορούν να μας οδηγήσουν σε πιο φωτεινά μονοπάτια έχουν το  ΣΥΝ σαν πρώτο συνθετικό: συλλογικότητα, συμμετοχή, συνεργασία, συναίσθημα, συνεννόηση, συνοχή, συνεκτικότητα, συντροφικότητα, συναίνεση αλλά και άλλες αξίες που θα μπορούσαν να μας βάλουν σε μια καινούργια τροχιά είναι νοηματικά συνδεδεμένες με τον κώδικα ΣΥΝ, όπως  μοίρασμα, αλληλεγγύη, κοινωνική συνείδηση, προσωπική ευθύνη. Είναι ίσως ενδεικτικό το ότι πάρα πολλές ελληνικές λέξεις έχουν το ΣΥΝ ως πρώτο συνθετικό και  εκφράζουν την πολιτισμική προσήλωσή μας στο ΣΥΝ.

Έχω προ πολλού συνειδητοποιήσει ότι οι βαθύτεροι λόγοι για τους οποίους προσωπικά απέρριψα την τόσο διαδεδομένη διχαστική αντίληψη για την ζωή  και τη γνώση  (τα διαζευκτικά ή), και οδηγήθηκα στα «και», είναι πολιτισμικοί. Είμαι ελληνίδα και κουβαλάω στις καταβολές μου, όπως όλοι μας, τον κώδικα της συνθετικής αντίληψης.

Τρελαίνεται και πεθαίνει ο σύγχρονος άνθρωπος συμβολικά και κυριολεκτικά, γιατί ενώ αναζητά να επικοινωνήσει με όλο και περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη (το face book ως γνωστόν πληθυσμιακά είναι η τρίτη χώρα στον κόσμο),  αδυνατεί να επικοινωνήσει με τους πιο κοντινούς του ανθρώπους και το κυριότερο, με τον ίδιο του τον εαυτό.

Άτομα, οικογένειες και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρουν απαντήσεις σε καυτά ερωτήματα, εντοπίζουν μεμονωμένες, ορατές αιτίες, έξω από τους ίδιους που φταίνε για το αδιέξοδό τους. Φταίνε κάποιες ιδέες, φταίνε κάποιοι άνθρωποι, φταίνε κάποια κέντρα αποφάσεων, φταίει η τεχνολογία και η πρόοδος.

Με την ίδια λογική, ψάχνουμε να βρούμε λύσεις πάλι έξω από εμάς. Κάποιες ιδέες, κάποιοι άνθρωποι, κάποιες κοινωνικές παροχές, κάποια νέα εφεύρεση, κάποιο μαγικό υγρό, που θα μας βγάλει από το αδιέξοδο.

Έτσι, διαιωνίζονται οι φαύλοι κύκλοι, οι ψεύτικες ελπίδες και προσδοκίες για έτοιμες λύσεις.

Η ψυχική υγεία νοσεί σοβαρά, ειδικά σήμερα, γιατί άτομα, οικογένειες αλλά και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες, μη βρίσκοντας τρόπο να οργανώσουν μέσα τους την όλο και αυξανόμενη πολυπλοκότητα των προβλημάτων, μάταια προσπαθούν να θωρακιστούν από το χάος.

Αλλά για μας, πλέον, είναι βιωμένη πεποίθηση ότι ο μόνος τρόπος να οργανωθεί η πληροφορία είναι με τη συναισθηματική συμμετοχή στα πράγματα. Μόνο ότι μας κάνει νόημα γιατί το βιώσαμε καταγράφεται και δημιουργεί πληροφορία.

Το συναίσθημα είναι όπως το νερό της βροχής που πέφτει στο άγονο λιβάδι για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για γόνιμες εσωτερικές και διαπροσωπικές διεργασίες, που προωθούν τις νέες συλλογικές αλήθειες που φτιάχνουμε και στη συνέχεια αναθεωρούμε για να μένουμε σε επαφή με τις συνεχείς εξωτερικές μεταλλάξεις.

Σε μια εποχή που τα αδιέξοδα του πλανήτη έχουν πια συνδεθεί με τις δικές μας προσωπικές και συλλογικές επιλογές, όλα τα διλήμματα, όλες οι διχογνωμίες, όλες οι αντιφατικές αντιλήψεις που μας διχάζουν μπορούν να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν όταν είμαστε ανοιχτοί να χτίσουμε γέφυρες, ανάμεσα σε εσωτερικούς, διαπροσωπικούς και επιστημολογικούς  διχασμούς. Η πορεία προς το συν είναι, πλέον, μονόδρομος.-"

---

Η Χάρις Κατάκη είναι ιδρύτρια και πρόεδρος του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, με διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό και συγγραφικό έργο. Η έννοια της σύνθεσης υπήρξε  ο κεντρικός άξονας της θεωρητικής, ερευνητικής, θεραπευτικής και εκπαιδευτικής της  πορείας. Έχει αναπτύξει ένα Συνθετικό Μοντέλο Συστημικής Θεραπείας το οποίο εφαρμόζεται στην Ελλάδα εδώ και πολλές δεκαετίες από έναν μεγάλο αριθμό συστημικών θεραπευτών. Οι θεωρητικές θέσεις, η ερευνητική εργασία και οι εφαρμογές του μοντέλου έχουν παρουσιαστεί σε πολλές δημοσιεύσεις, βιβλία, διαλέξεις, σεμινάρια και  παρουσιάσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Πηγή: http://tvxs.gr