Κανείς δεν μπορεί να υποδείξει στον καθέναν τι πρέπει να
πράξει λέει ο Σαρτρ. Δεν υπάρχει καμιά συνταγή για το πώς
οφείλουμε να ρυθμίσουμε τη ζωή μας. Καθένας από μας θα πρέπει να βασιστεί στο
συναίσθημά του και στη λογική του, προκειμένου να διακρίνει ποιο είναι στην
εκάστοτε δεδομένη στιγμή το ηθικό χρέος του.
«Είναι και το Μηδέν» (L‘ être et le néant)
Αποδεχόμενος να αποφασίσει μόνος του ένας άνθρωπος είναι
υποχρεωμένος συγχρόνως να αναλάβει ολόκληρη την ευθύνη για τις συνέπειες της
όποιας απόφασής του.
Το 1943, σε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του «Το
Είναι και το Μηδέν», ο Σαρτρ ανέπτυξε τις σκέψεις του πάνω σε έννοιες
όπως η ανθρώπινη συνείδηση, η ελευθερία του ατόμου και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Το 1946, και αφού είχε εστιάσει την προσοχή του στον άνθρωπο, αποφάσισε να
αναδείξει στο επόμενο του έργο, «Ο Υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός», το
θέμα της κοινωνικής υπευθυνότητας. Έτσι, καταπιάστηκε με την έννοια της
ελευθερίας όχι μόνο ως αξία ή ως στόχος αλλά σαν αναπόσπαστο στοιχείο της
ανθρώπινης ύπαρξης που συνεπάγεται την κοινωνική υπευθυνότητα.
Η εμπειρία του τρόμου, που προκαλεί στον άνθρωπο η απόλυτη
ελευθερία του στην επιλογή των πράξεών του, τον αναγκάζει πολλές φορές να
καταφεύγει σ’ αυτό που ο Σαρτρ ονομάζει κακή πίστη.
Πρόκειται για τη λήψη των αποφάσεών του βάσει ενός
καθιερωμένου κώδικα αξιών, όπως, για παράδειγμα, η ιδεολογία, ο
σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η δικαιοσύνη, η πίστη κλπ,
σύμφωνα προς τις οποίες καλούμαστε να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας.
Αυτές οι αρχές αποτελούν, κατά τον Σαρτρ, ένα άλλοθι, για να
μεταθέσουμε το βάρος της ευθύνης που πρέπει να αναλάβουμε, όταν, προκειμένου να
αντιμετωπίσουμε κάποιο ηθικό δίλημμα, είμαστε υποχρεωμένοι να πάρουμε κάποια
απόφαση.
Αν καθυστερούμε να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση, σκεπτόμενοι
με τρόμο τι θα συμβεί, το τελευταίο μας το προκαλεί η απόλυτη ελευθερία μας.
Η εξελικτική πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης από το
μηδέν προς το ον, κατά το Σαρτρ, δεν καθορίζεται από τίποτε άλλο εκτός από
τον ίδιο τον εαυτό της. Καθένας από μας, υποστηρίζει ο Σαρτρ, μοιάζει να έχει
ριχτεί τυχαία μέσα σε έναν αφιλόξενο κόσμο, όπου πρέπει μόνος, του να
προσπαθήσει να δημιουργήσει την οντότητά του χωρίς τη συνδρομή άλλων, πέρα από
τον εαυτό του και την αίσθηση της ευθύνης που έχει.
Ο αγώνας για την ελευθερία μας είναι ένας ανελέητος αγώνας,
για να απαλλαγούμε από τους άλλους που επιχειρούν να αλλοτριώσουν την ύπαρξή
μας καθιστώντας την αντικείμενο της συνείδησής τους. Με αυτή την έννοια, οι
άλλοι είναι η κόλαση.
Η συνέχεια εδώ
