Μια φορά, πριν από πολλά χρόνια (πρέπει να ήταν γύρω στο 1990) είχα βρεθεί για λίγες μέρες στην Αθήνα, και είπα μεταξύ άλλων να επισκεφθώ την Εθνική Πινακοθήκη. Αν θυμάμαι καλά πρέπει να είχε μία έκθεση με έργα Γκρέκο. Πήγα στη σχετική αίθουσα, και τη στιγμή εκείνη βρισκόταν εκεί μία τάξη δημοτικού· τα παιδάκια ήταν καθισμένα κατάχαμα, όπως και η νεαρή εκπαιδευτικός, φυσικά με τα απλά καθημερινά της ρούχα, η οποία τους εξηγούσε τον σχετικό πίνακα.
Ενόσω μιλούσε, πλησίασε από πίσω της μία κυρία, η οποία σημειολογικά αποτελούσε την απόλυτή της αντίθεση –αρκετά μεγαλύτερη, αρκετά βαρύτερη, με εμφάνιση «επίσημη», ταγιέρ και τα μαλλιά της κότσο-, έσκυψε και της είπε: «αν θέλετε πηγαίντε στη διπλανή αίθουσα, διότι τώρα έχω να κάνω την επίσημη ξενάγηση στον διάδοχο του ιορδανικού θρόνου».
Η δασκάλα δεν ταράχτηκε, και χαμογελαστή της απάντησε: «κανένα πρόβλημα, περιμένετε λίγο, σε πέντε λεπτά τελειώνουμε».
Η επίσημη ξεναγός σκοτείνιασε ελαφρώς, και την ρώτησε:
– Γνωρίζετε ποια είμαι; Είμαι η διευθύντρια της Πινακοθήκης.
Η κοπέλα όμως δεν εντυπωσιάστηκε από την παρουσία των εστεμμένων και άλλων επισήμων, δεν σηκώθηκε, ολοκλήρωσε την παρουσίασή της και μόνο μετά αποχώρησε συντεταγμένα με την τάξη.
Παρακολούθησα το περιστατικό αυτό γελώντας από μέσα μου, και το επόμενο διάστημα το είχα αναφέρει συχνά σε συζητήσεις ως ένδειξη ενός εξισωτικού πνεύματος που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία και μιας αδιαφορίας για μονάρχες και μοναρχίες, κυριολεκτικές ή μεταφορικές.
Την εκπαιδευτικό βέβαια δεν την ξαναείδα. Ξαναείδα όμως πολλές φορές την κυρία, στην τηλεόραση, πάντοτε με ταγέρ και κότσο, και πάντοτε με έναν λόγο γηραλέο, θεσμικό και πληκτικό.
Η κυρία αυτή πέθανε χθες σε ηλικία 83 ετών. Ήταν ακόμη διευθύντρια της Πινακοθήκης. Επί 30 χρόνια.
Διαβάζοντας τις αναφορές σε αυτήν, το εξισωτικό εκείνο πνεύμα φαίνεται να είναι παντελώς απόν. Όλες είναι εξυμνητικές, ακόμα και από ανθρώπους και θεσμούς που θα ανέμενε κανείς να στέκονται λίγο πιο κριτικά. Κάποιες αναφέρουν διακριτικά ότι «αμφισβητήθηκε», όπως της Lifo, η οποία όμως συμπληρώνει σχεδόν θριαμβολογώντας ότι «επικράτησε».
Το ότι επικράτησε είναι σίγουρο. Δεν ξέρω όμως αν αυτό ήταν καλό ή κακό, και για ποιον.
Δεν γνωρίζω κρυφές λεπτομέρειες. Κρίνοντας όμως εκ του αποτελέσματος (δηλαδή εκ της πανταχού παρουσίας της), σχηματίζω την εντύπωση ότι η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ήταν η προσωποποίηση της διαπλοκής και του δημοσιοσχεσιτισμού. Όποια πέτρα σήκωνες, αυτή από κάτω. Είχε κατσικωθεί ισοβίως στους θεσμούς, εμποδίζοντας την ανάδειξη νέων ανθρώπων.
Η συνέχεια εδώ
