Niall Ferguson

Ο σκοτσέζικης καταγωγής Νάιαλ Φέργκιουσον ανήκει στις μέρες μας στην πρωτοπορία της βρετανικής ιστορικής σκέψης. Είναι ένας από τους νεότερους αλλά συνάμα και διεθνώς ευρύτατα καταξιωμένους ιστορικούς, που διαμορφώνουν το επιστημονικό πεδίο στον χώρο της πάντα ανανεούμενης και επανεξεταζόμενης (υπό το πρίσμα νέων προοπτικών και στοιχείων) Ιστορίας.

Το έργο του Ο Πόλεμος στον Κόσμο (με υπότιτλο της ελληνικής έκδοσης Ο αιώνας του Μίσους, εκδόσεις Ιωλκός, 2007, και στα αγγλικά History’s age of Hatred) αποτελεί το καταστάλαγμα και την κορύφωση των συμπερασμάτων των ερευνών του και των προβληματισμών του πάνω στα αίτια τα οποία κατέστησαν τον 20ό αι. -και ιδιαίτερα τα χρόνια μέχρι και το 1953- την πιο αιματοβαμμένη περίοδο της ανθρώπινης Ιστορίας. Ο Φέργκιουσον αναζητά να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «αν είναι χειρότερο το να σκοτώνεις ανθρώπους από θρησκευτική ή φυλετική προκατάληψη, από το να τους σκοτώνεις επιδιώκοντας ένα στρατηγικό σκοπό». Προσπαθεί να εντοπίσει τι βρίσκεται ακριβώς στη ρίζα της σκέψης εκείνων των κρατών, που τα οδηγεί στην οργανωμένη βία η οποία φτάνει σε κάποιες περιπτώσεις έως και τη «γενοκτονία» ή την «εθνοκάθαρση».

Το έργο του γεννήθηκε (όπως παραδέχεται και ο ίδιος) μέσα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου η πρόσβαση σε χιλιάδες πηγές ιστορικής πληροφόρησης είναι εύκολη και όπου τα ερεθίσματα της σκέψης και των αναζητήσεων έρχονται από παντού.

Μιλώντας στο Παράρτημα (Η ιστορική προοπτική του Πολέμου στον Κόσμο) του βιβλίου του, ο συγγραφέας οριοθετεί το πλαίσιο αυτών των αναζητήσεών του κυρίως στο στοιχείο που παραμένει η απόλυτη αντίφαση του 20ού αι.: Πώς, δηλαδή, οι ηγέτες κάποιων προφανώς πολιτισμένων κοινωνιών κατάφεραν να απελευθερώσουν τα πλέον πρωτόγονα δολοφονικά ένστικτα των συμπολιτών τους. Καλύτερα όμως να πάρει το λόγο ο ίδιος ο συγγραφέας: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο 20ός αιώνας γνώρισε έναν αριθμό θανάτων από οργανωμένη βία που σαστίζει το μυαλό. Οι εκτιμήσεις για το συνολικό αριθμό, που στηρίζονται σε κάποιες τολμηρές αν όχι σαφώς ριψοκίνδυνες υποθέσεις, κυμαίνονται μεταξύ 167 και 188.000.000. Μια έρευνα στις διαθέσιμες δημοσιευμένες εκτιμήσεις του φόρου αίματος συμπεραίνει ότι το 4,5% των θανάτων κατά τη διάρκεια του αιώνα, οφείλεται σε πράξεις άλλων ανθρώπινων όντων. Αλλά -όπως προσπαθώ να δείξω σ’ αυτό το βιβλίο- η οργανωμένη φονική βία είχε υψηλό βαθμό συγκέντρωσης όσον αφορά τον τόπο και το χρόνο.

Πράγματι, ένα διακριτικό χαρακτηριστικό των πολέμων του 20ού αιώνα, που σημειώνεται στην εισαγωγή, είναι ακριβώς το ότι ήταν πολύ σφοδρότερος (σε όρους ετήσιων θανάτων στο πεδίο της μάχης ανά έθνος) από τους πολέμους των προηγούμενων αιώνων. Συνεπώς, το ενδιαφέρον ερώτημα δεν είναι στην πραγματικότητα το “γιατί ήταν ο 20ός αιώνας βιαιότερος από το 18ο ή το 19ο;”, αλλά το “γιατί η ακραία βία εμφανίστηκε περισσότερο στην Πολωνία, τη Σερβία και την Καμπότζη, παρά στην Αγγλία, την Γκάνα και την Κόστα Ρίκα;” και το “γιατί τόση περισσότερη ακραία βία εμφανίστηκε μεταξύ 1936 και 1945, παρά μεταξύ 1976 και 1985;”. Συνολικά, οι καλύτερες διαθέσιμες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι εξαιτίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου έχασαν τη ζωή τους περίπου 58 με 59.000.000 άνθρωποι. Αυτό μπορεί να εκφραστεί ως ποσοστό του προπολεμικού παγκόσμιου πληθυσμού στο 2,6%…».
Θα είναι ο 21ος αιώνας άραγε καλύτερος για τους κατοίκους αυτού του πλανήτη;

Πηγή: indexonline.gr