Ο Ρώσος ποιητής,μυθιστοριογράφος,δραματουργός και διηγηματογράφος Αλεξάντερ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν (Александр Сергеевич Пушкин) θεωρείται ο μεγαλύτερος Ρώσος ποιητής και ο θεμελιωτής της σύγχρονης ρωσικής λογοτεχνίας, γεννήθηκε στις 26 Μαΐου 1799 στη Μόσχα και πέθανε στις 29 Ιανουαρίου 1837 στην Αγία Πετρούπολη.
Το 1811 ο Πούσκιν άρχισε να φοιτά στο νεοϊδρυμένο Αυτοκρατορικό Λύκειο στο Τσάρσκογε Σελό. Ως μαθητής λυκείου, άρχισε τη λογοτεχνική σταδιοδρομία του δημοσιεύοντας το 1814 την έμμετρη επιστολή του "Στον φίλο μου, τον ποιητή" στο περιοδικό "Vestnik Evropy" (Αγγελιαφόρος της Ευρώπης). Στα ποιήματά του ακολούθησε το ύφος ρομαντικών ποιητών, όπως των Κ.Ν.Μπατιουσκόφ και Β.Α. Ζουκόφσκι και των Γάλλων ποιητών του 17ου και του 18ου αιώνα.
Ενώ φοιτούσε ακόμη στο Λύκειο, άρχισε το πρώτο ολοκληρωμένο μεγάλο έργο του, το ρομαντικό ποίημα Ρουσλάν και Λιουντμίλα (εκδόθηκε το 1820), επηρεασμένο από το ύφος του Αριόστο και του Βολταίρου. Το θέμα του, όμως, ήταν εμπνευσμένο από την παλαιά ρωσική παράδοση και πολλά στοιχεία του ανήκαν στον Λαϊκό πολιτισμό. Το ποίημα δεν ακολουθούσε τους παραδεδεγμένους κανόνες, με αποτέλεσμα να δεχθεί βίαιες επιθέσεις από τους οπαδούς των καθιερωμένων σχολών της εποχής, του κλασικισμού και του σεντιμενταλισμού. Ο Πούσκιν όμως έγινε διάσημος, μάλιστα ο Ζουκόφσκι του χάρισε ένα πορτραίτο του με την επιγραφή: "Στον νικητή μαθητή από τον ηττημένο δάσκαλο".
Το 1817 ο Πούσκιν διορίστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών στην Αγία Πετρούπολη. Παράλληλα έγινε δεκτός σε μια κλειστή λογοτεχνική εταιρεία, την Αρζαμάς, την οποία είχε ιδρύσει ένας φίλος του θείου του. Ο Πούσκιν έγινε επίσης μέλος της εταιρείας Πράσινη Λυχνία, η οποία ιδρύθηκε το 1818 με σκοπό τη διοργάνωση συζητήσεων σε θέματα ιστορίας και λογοτεχνίας και η οποία εξελίχθηκε σε κρυφό κλάδο μιας μυστικής εταιρείας, της Ένωσης για την Ευημερία.
Στα πολιτικού περιεχομένου ποιήματα και επιγράμματά του,τα οποία κυκλοφορούσαν ευρέως σε χειρόγραφα, έγινε ο εκφραστής των ιδεών και των οραμάτων όλων εκείνων οι οποίοι αργότερα έλαβαν μέρος στην Εξέγερση των Δεκεμβριστών του 1825.
Λόγω του περιεχομένου αυτών των πολιτικών ποιημάτων του, ο Πούσκιν τον Μάιο του 1820 εξορίστηκε σε μια απομακρυσμένη επαρχία του Νότου. Από το ταξίδι του αυτό άντλησε το υλικό για τον επιλεγόμενο "νότιο κύκλο" των ρομαντικών,αφηγηματικών ποιημάτων του με τίτλους Ο δεσμώτης του Καυκάσου 1822, Οι ληστές αδελφοί εκδόθηκε το 1827 και Η κρήνη του Μπαχτσί Σαράι, εκδόθηκε το 1824.
Ο Πούσκιν χαιρετίστηκε ως ο μεγαλύτερος Ρώσος ποιητής της εποχής και ως ο εκφραστής της ρομαντικής, φιλελεύθερης γενιάς του 1820. Ο ίδιος όμως δεν ήταν ικανοποιημένος. Τον Μάιο του 1823 άρχισε να γράφει το αριστούργημά του, ένα έμμετρο μυθιστόρημα με τίτλο Ευγένιος Ονέγκιν, εκδόθηκε το 1833 το οποίο συνέχισε να επεξεργάζεται κατά περιόδους ώς το 1831.
Στα δύο χρόνια παραμονής του στο Μιχαήλοφσκογε ασχολήθηκε πολύ σοβαρά με τη μελέτη της ρωσικής ιστορίας. Ανέπτυξε σχέσεις με τους χωρικούς τους αγροκτήματος και κατέγραψε τα λαϊκά παραμύθια και τα τραγούδια τους.
Το 1824 ολοκλήρωσε το έργο του με τίτλο Τσιγγάνοι,εκδόθηκε το 1827, το οποίο είχε
αρχίσει να γράφει παλαιότερα ως τμήμα του "νότιου κύκλου". Στο Μιχαήλοφσκογε έγραψε επίσης τα επαρχιακά επεισόδια του Ευγένιου Ονέγκιν, καθώς και το ποίημα Κόμης Νουλίν,εκδόθηκε το 1827, με θέμα τη ζωή των γαιοκτημόνων της επαρχίας. Συνέθεσε επίσης ένα από τα σημαντικότερα έργα του, την ιστορική τραγωδια Μπορίς Γκοντουνόφ, εκδόθηκε το 1831.
Με την επιστροφή του από την εξορία, ο Πούσκιν αντιμετώπισε δυσάρεστες και ιδιαίτερα προσβλητικές συνθήκες. Η λογοκρισία από τον τσάρο ήταν πολύ πιο πιεστική από εκείνη των επίσημων λογοκριτών, ενώ η προσωπική του ελευθερία είχε περιοριστεί. Η αγωνία του για την πνευματική του απομόνωση, αυτή την περίοδο, εκφράστηκε σε κύκλο ποιημάτων με θέμα τον ποιητή και τον όχλο (1827-1830) και στο ημιτελές έργο του Αιγυπτιακές νύχτες, εκδόθηκε το 1837.
Όμως αυτή ακριβώς την περίοδο η μεγαλοφυΐα του Πούσκιν γνώρισε την πλήρη άνθησή της. Η τέχνη του απέκτησε νέες διαστάσεις. Σχεδόν κάθε έργο του της περιόδου 1829-1836 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της ρωσικής λογοτεχνίας.
Ο Πούσκιν διακρινόταν για την ευρεία γνώση της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είχε μελετήσει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τον Σαίξπηρ, τον Μπάυρον, τον Γουόλτερ Σκοτ και τους λεγόμενους Ποιητές των Λιμνών (Γουέρτζγουερθ, Κόουλριτζ κ.α.). Η γνώση του αυτή διαφαίνεται στην πανανθρώπινη ευαισθησία του, στην ικανότητά του να αναπλάθει το πνεύμα διαφόρων φυλών σε διάφορες ιστορικές περιόδους, χωρίς να χάνει ποτέ την ατομικότητά του. Αυτό εκφράστηκε ιδιαίτερα στις "μικρές τραγωδίες", στις οποίες ανέλυσε τα "δαιμονικά πάθη". Τα έργα αυτά, όπως και η Ντάμα Πίκα 1834, επηρέασαν άμεσα τα θέματα και τις τεχνικές των μυθιστορημάτων του Ντοστογέφσκι.
Ο Πούσκιν είχε αναγνωριστεί ως ο μεγάλος εθνικός ποιητής, ήδη κατά τη διάρκεια της ζωής του, από τον μαθητή και διάδοχό του Νικολάι Βασίλιεβιτς Γκόγκολ, ενώ ο νεότερος και σύγχρονός του ο μεγάλος Ρώσος κριτικός, δημοκράτης και επαναστάτης Βισαριόν Γκριγκόριεβιτς Μπελίνσκι έγραψε την πληρέστερη και βαθύτερη κριτική μελέτη για το έργο του Πούσκιν, η οποία διατηρεί μέχρι σήμερα την αξία της.
Το έργο του Πούσκιν, με την ευγένεια της σύλληψης και την έμφαση στην ευθύνη του πολίτη, με την καταφατική του στάση απέναντι στη ζωή, την πίστη του για τον θρίαμβο της λογικής και της ανθρώπινης ευσπλαχνίας, είχε απήχηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταφράστηκε σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και θεωρείται ότι εκφράζει απόλυτα τη ρωσική εθνική συνείδηση, ξεπερνώντας παράλληλα τους εθνικούς φραγμούς.
