Νικηφόρος Λύτρας (Πύργος Τήνου 1832 - Αθήνα 1904)

Ο Νικηφόρος Λύτρας ήρθε από την πατρίδα του, την Τήνο, στην Αθήνα σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, προκειμένου να σπουδάσει ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών. Δάσκαλοί του ήταν οι αδελφοί Φίλιππος (1810-1892) και Γεώργιος Μαργαρίτης (1814-1884), ο Ιταλός Rafaello Ceccoli, o μοναχός Αγαθάγγελος Τριανταφύλλου και ο Βαβαρός Ludwig Thiersch (1825-1909). Η φοίτηση του Λύτρα στο Σχολείο των Τεχνών τοποθετείται χρονικά στο διάστημα 1850-1856.

To μεγάλο ταλέντο του νεαρού Τήνιου εντυπωσίασε τόσο τους δασκάλους του, ώστε ο Thiersch τον επέλεξε ως βοηθό στην αγιογράφηση της Σωτείρας Λυκοδήμου, γνωστής και ως Ρώσικης Εκκλησίας, κατά το διάστημα 1853-1855.Μακέτα της Πλατυτέρας από αυτόν το ναό εξέθεσε το 1855 στην Παγκόσμια Έκθεση των Παρισίων. Το 1856, μετά της παραίτηση του Θειρσίου δίδαξε "στοιχειώδη γραφικήν" επί δύο χρόνια.

Το 1857 κέρδισε το Κοντοσταύλειο Βραβείο. Από το 1860 ώς το 1866 απεστάλη, αρχικά ως κρατικός υπότροφος και αργότερα με την συνδρομή του Βαρόνου Σίμωνος Σίνα, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Επιστρέφοντας στην Αθήνα διορίστηκε καθηγητής στο "Σχολείον των Τεχνών" στο οποίο δίδαξε μέχρι τον θάνατό του. Μαθητές του υπήρξαν οι Ιωάν. Αλταμούρας, Ν. Βώκος, Π. Λεμπέσης, Π. Πανταζής, Γ. Ροϊλός, Γ. Ιακωβίδης κ.α. Το 1873 επισκέφθηκε με τον αδελφικό του φίλο Νικόλαο Γύζη τη Μ. Ασία, υπακούοντας στο γενικότερο πνεύμα του οριενταλισμού που χαρακτήριζε την εποχή του.

Το 1876, πάλι με το Γύζη επισκέφθηκε το Μόναχο και αργότερα το Παρίσι. Το 1878 εξέθεσε 7 έργα στη διεθνή έκθεση της πόλης του φωτός και τιμήθηκε με αργυρό μετάλλιο.
Το 1879 ταξίδεψε στην Αίγυπτο για να ανανεώσει τη θεματολογία του . Το 1893 φιλοτέχνησε μεγάλες προσωπογραφίες του Όθωνος και της Αμαλίας με εθνικές ενδυμασίες.

Το 1900 βραβεύθηκε στη διεθνή έκθεση του Παρισιού. Στις 14 Ιουνίου 1904 πέθανε πιθανόν από δηλητηρίαση που προκάλεσαν οι αναθυμιάσεις των χρωμάτων.

Ο Νικηφόρος Λύτρας, κατά την εύστοχη έκφραση του Νικηφόρου Βρεττάκου, υπήρξε αναμφισβήτητα ο "πατριάρχης της ελληνικής ζωγραφικής". Δέσποσε στην αθηναϊκή κοινωνία ως ο κατεξοχήν ζωγράφος της μεγαλοαστικής τάξης κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Ο Λύτρας υπήρξε δημιουργός με σίγουρο ζωγραφικό ένστικτο, πολύ παραγωγικός. Έργα του εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη(75), στις συλλογές Κουτλίδη (44), Καλκάνη, Λεβέντη, Καλλιγά, Κατσίγρα, Περέζ, Πέρδιου, Αβέρωφ-Τοσίτσα κ.α.
Στο Δημοτικό Μουσείο του Μονάχου βρίσκεται επίσης λιθογραφία του που εικονίζει Έλληνα ιερέα.