Του Στέφανου Πατάκη.
Επανερχόμαστε στο θέμα της ενιαίας τιμής. Η ΕΝΕΛΒΙ
συναντήθηκε με τον υπουργό Ανάπτυξης κ. Κωστή Χατζηδάκη, καθώς και με τον
υφυπουργό Ανάπτυξης κ. Αθανάσιο Σκορδά την Παρασκευή 17.01.2014 σε μια
συνάντηση που διήρκεσε 2 περίπου ώρες. Οι δύο υπουργοί επιφυλάχθηκαν να
εξετάσουν το θέμα, αλλά φαίνεται να είναι προκατειλημμένοι εναντίον της ενιαίας
τιμής. Εν τω μεταξύ, ενώ πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων, συνάδελφοι από τον
κλάδο μας, δημοσιογράφοι, αλλά και πολιτικά πρόσωπα έχουν κατανοήσει τοπρόβλημα
και εκφράζονται υπέρ της διατήρησης της ενιαίας τιμής, εντούτοις τελευταία
διατυπώνονται δημόσια απόψεις αντίθετες, οι οποίες προσπαθούν να χαρακτηρίσουν
την προσπάθεια του κλάδου μας κίνηση συντεχνιακού πνεύματος. Η εντύπωσή μας
είναι ότι επικράτησε σε μερικές περιπτώσεις ένα πνεύμα ακραίου
νεοφιλελευθερισμού, που κάνει τους ανθρώπους να μη διαλέγονται, να μην
αντιλαμβάνονται την ιδιαιτερότητα της πνευματικής δημιουργίας, να χρησιμοποιούν
συνεχώς στερεότυπα, να μην ενδιαφέρονται να γνωρίσουν από κοντά τη λειτουργία
και τα προβλήματα του κλάδου μας.
Προσωπικά μάλιστα μου έκανε εντύπωση η συζήτηση του
υφυπουργού κ. Αθανάσιου Σκορδά με τον κ. Άρη Πορτοσάλτε στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ.
Στη συζήτηση αυτή ο κ. υφυπουργός μιλώντας για την ενιαία τιμή αναφέρθηκε στις
κατευθυνόμενες, όπως είπε, πωλήσεις σχετικά με την κατηγορία των βιβλίων που
αφορούν την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Το θέμα αυτό το είχε αναφέρει ο
κ.υφυπουργός στη συνάντησή μας στις 17.01.2014 και εγώ προσωπικά του εξήγησα
ότι δεν έχει καμία σχέση το φαινόμενο αυτό με την ενιαία τιμή του
βιβλίου.Πρόκειται για την περίπτωση λίγων ειδικών εκδοτών που έχουν κερδίσει
ένα μεγάλο μερίδιο της αγοράς στην κατηγορία αυτή των βιβλίων και ορίζουν τιμές
υψηλές. O leader μάλιστα αυτής της αγοράς διαθέτει μετρητοίς και μόνο τα βιβλία
του στους βιβλιοπώλες με έκπτωση μόνο δεκαέξι τοις εκατό, κάτι που οπωσδήποτε
δεν επαρκεί για την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων ενός βιβλιοπωλείου. Με ποια
λογική λοιπόν χρεώνει ο κ. υφυπουργός στους βιβλιοπώλες τις υψηλές τιμές στα
βιβλία αυτά; Αν, παρά τη φιλελεύθερη φιλοσοφία της, η κυβέρνηση θέλει να
ελέγξει και να περιορίσει τα κέρδη αυτών των επιχειρήσεων, όπως και των
επιχειρήσεων κάθε άλλου κλάδου, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση, που δεν έχει καμία
σχέση με την ενιαία τιμή. Η πικρία που μένει σε εμάς είναι ότι αυτή η εχθρότητα
προς τον κόσμο του βιβλίου χρεώνει στον κόσμο αυτό προβλήματα που δεν τα
προκαλεί ο ίδιος.
............................................................................................................................................................
Αξιότιμε κ.
Υπουργέ,
Καταρχάς,
θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε που μας δεχθήκατε, που αφιερώσατε τόση πολλή ώρα
να μας ακούσετε και που δείξατε ότι μας ακούσατε με αληθινό ενδιαφέρον.
Κρίνουμε
απαραίτητο να συνοψίσουμε τα επιχειρήματα που σας καταθέσαμε προκειμένου να
υπερασπιστούμε τον νόμο της ενιαίας τιμής.
1.
Το
βιβλίο δεν μοιάζει με κανένα άλλο αγαθό, καθώς είναι πνευματικό, πολιτιστικό
και άρρηκτα δεμένο με τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Δεν μπορεί να
υποκατασταθεί από εισαγόμενα προϊόντα.
2.
Οι
πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς και τα λιγότερο ευπώλητα βιβλία μπορούν να
προωθούνται μόνο μέσω των μικρομεσαίων βιβλιοπωλείων. Η εξέλιξη της γλώσσας μας
και του πολιτισμού μας βασίζεται κυρίως σε αυτούς και τα ιδιαίτερα βιβλία. Τα
κέρδη από τα ευπώλητα επενδύονται σε νέους συγγραφείς.
3.
Όλες
οι χώρες της Ευρώπης (εκτός Αγγλίας και Ιρλανδίας), η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα και
άλλες έχουν παρόμοιους νόμους με αυτόν της ενιαίας τιμής. Τον νόμο της
Γερμανίας υπερασπίσθηκε ο καθηγητής Dr. Jürgen G. Backhaus του Maastricht University,
καταλήγοντας ότι οι επιπτώσεις του στον πολιτισμό είναι ανεκτίμητες και γι'
αυτό σημαντικότερες από τους υποτιθέμενους περιορισμούς έναντι του
ανταγωνισμού. Στην Αγγλία, όπου ο νόμος αυτός καταργήθηκε το 1997, έχει ήδη
ξεκινήσει συζήτηση επαναφοράς του: The Guardian: Time to bring back the net book
agreement?
4.
Είναι μύθος ότι όπου υπάρχει ελεύθερη αγορά βιβλίου
οι τιμές είναι χαμηλότερες. Στις ΗΠΑ οι τιμές των
βιβλίων ανέβηκαν κατά 50% στο διάστημα 1995 έως 2007 ενώ ο δείκτης τιμών
καταναλωτή μόνο κατά 29% http://www.ilsr.org/why-publishers-not-amazon-should-set-book-prices/. Αντιθέτως στην Ελλάδα, με το που
εφαρμόστηκε ο νόμος, από το 1998 έως το 2008 οι τιμές των βιβλίων αυξήθηκαν 10%
λιγότερο από τον δείκτη καταναλωτή στο ίδιο χρονικό διάστημα.
5.
Ακόμη
και αυτή η έκθεση του ΟΟΣΑ, στη σελίδα 124, αναφέρεται στην έκθεση του Fishwick σχετικά με τις συνέπειες της
απελευθέρωσης της αγοράς του βιβλίου στην Αγγλία καταλήγοντας: “His evidence suggests that the dominant internet bookseller (Amazon) and
the supermarkets gain significant retail market share against traditional booksellers and specialist bookshops. On the publishing side of the market, he documents that UK
6.
Είναι μύθος ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός στον χώρο
του βιβλίου.
Α. Σε μια αγορά όπου κανείς εκδότης ή βιβλιοπώλης δεν κατέχει ούτε καν το
10% ως μερίδιο δεν μπορεί να μην υπάρχει ανταγωνισμός.
Β. Κανείς συγγραφέας δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι κατέχει μονοπωλιακή θέση,
ακόμη κι αν ο bestseller τίτλος του ξεπερνά σε πωλήσεις τα 50.000 αντίτυπα. Τον τελευταίο καιρό,
λόγω κρίσης, η αγορά του βιβλίου έχει γίνει ιδιαιτέρως ελαστική ως προς τις
τιμές. Αυτό αποδεικνύεται με την πτώση των τιμών των νέων τίτλων από όλους τους
εκδότες και για όλους τους συγγραφείς.
7.
Είναι μύθος ότι εκδότες και βιβλιοπώλες έχουν
υπερκέρδη λόγω της ενιαίας τιμής. Ενδεικτική
είναι η κατάσταση στην αγορά: ισολογισμοί των μεγάλων βιβλιοπωλείων που
παρουσιάζουν συνεχώς ζημιές και μεγάλο δανεισμό από τις τράπεζες, το κλείσιμο
των καταστημάτων, ο μεγάλος αριθμός αθετήσεων πληρωμών κ.ο.κ.
8.
Η έλλειψη της δυνατότητας
ανταγωνισμού σε μεγάλες εκπτώσεις «υποχρεώνει» τα βιβλιοπωλεία να ανταγωνιστούν
για την καλύτερη οργάνωσή τους, για την προσφορά καλύτερων υπηρεσιών, για την
προώθηση περισσότερων τίτλων και άρα και των ποιοτικών βιβλίων και των
ποιοτικών συγγραφέων.
9.
Ο νόμος για την ενιαία τιμή προστατεύει το κοινό και
από αυξήσεις πάνω από τις τιμές που ορίζουν οι εκδότες. Αυτή ήταν μία τακτική
που εφαρμοζόταν πριν ψηφιστεί ο νόμος. Ορισμένοι λιανοπωλητές ανέβαζαν τις
λιανικές τιμές (και είχαν το δικαίωμα να το κάνουν) πάνω από τις τιμές που
πρότειναν οι εκδότες και στη συνέχεια προέβαιναν σε δήθεν εκπτώσεις εξαπατώντας
έτσι το κοινό. Από τέτοιες στρεβλώσεις προφυλάσσει ο νόμος για την ενιαία τιμή.
Επειδή
δεν προλάβαμε να σας απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα που θέσατε, σας δηλώνουμε:
·
Πριν
από την εφαρμογή του νόμου στην Ελλάδα, υπήρχε, όπως και στη Γερμανία, συμφωνία
κυρίων ανάμεσα στα βιβλιοπωλεία και τους εκδότες, οι οποίοι απέφευγαν να κάνουν
εκπτώσεις. Παρ' όλα αυτά, βιβλιοπωλεία σε απομακρυσμένες περιοχές πουλούσαν
ακριβότερα από τις τιμές του
τιμοκαταλόγου, ενώ κάποια βιβλιοπωλεία του κέντρου μαζί με αλυσίδες super market
επεχείρησαν να εφαρμόσουν υψηλές εκπτώσεις επί των καθορισμένων λιανικών
τιμών. Έτσι δημιουργήθηκε και η ανάγκη θέσπισης του νόμου. Όπως άλλωστε έγινε
και στη Γερμανία το 2002.
·
Η
κατάργηση του νόμου της ενιαίας τιμής δεν πρόκειται επ' ουδενί να βελτιώσει τις
τιμές των ξενόγλωσσων διδακτικών βιβλίων. Είναι μια πολύ ξεχωριστή περίπτωση, η
οποία βασίζεται στο δυνατό marketing των ξένων
εκδοτών, οι οποίοι "επιβάλλουν", με το αζημίωτο, τους τίτλους τους
στους εκπαιδευτικούς. Τα βιβλιοπωλεία λειτουργούν αποκλειστικά ως διανομείς και
αγοράζουν με εκπτώσεις 10-20%.
Τέλος, είναι
σημαντικό να λάβετε υπόψη σας ότι με την κατάργηση του νόμου της ενιαίας τιμής
θα υπάρξει εμπλοκή με τον νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων, που μας υποχρεώνει
να δίνουμε στους συγγραφείς minimum ποσοστό 10% επί
της λιανικής τιμής. Στις χώρες όπου η αγορά του βιβλίου έχει απελευθερωθεί,
έχουν ελευθερωθεί και οι συμφωνίες μεταξύ εκδοτών και συγγραφέων, δηλαδή δεν
υπάρχει minimum ποσοστό αλλά και δίνεται η δυνατότητα
να συμφωνούν τα 2 μέρη ως βάση υπολογισμού τη μέση χονδρική τιμή αντί της
λιανικής.
Ελπίζοντας ότι
σε αυτή την περίπτωση θα πρυτανεύσει το καλό για τον πολιτισμό και την ελληνική
γλώσσα, παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιεσδήποτε άλλες διευκρινίσεις ή
συνομιλίες επιθυμείτε.
Με εκτίμηση,
Tο Δ.Σ. της ΕΝΕΛΒΙ
Αθανάσιος Ψυχογιός Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος
Πρόεδρος
Γενικός Γραμματέας
Ιωάννης
Κωνστανταρόπουλος Νίκος Καρατζάς
Αντιπρόεδρος Ταμίας
Στέφανος
Πατάκης
Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας
...................................................................................................................................................................
Αγαπητέ κ. Μανδραβέλη,
Μας εντυπωσιάζει αρνητικά το άρθρο σας στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 19/01/14.
Συνήθως όσα γράφετε τα έχετε μελετήσει αρκετά πριν τα ενστερνιστείτε.
Ξεκινάτε καταρχάς με το διαδίκτυο και την Amazon, τα οποία θεοποιείτε ενώ ταυτόχρονα δαιμονοποιείτε ως συντεχνία τους
εκδότες συλλήβδην (οποίος φιλελεύθερος λαϊκισμός!).
Δεν έχετε παρατηρήσει ότι στις απελευθερωμένες αγορές του πλανήτη (ΗΠΑ,
Αγγλία, Καναδάς, Αυστραλία) το Amazon κατέκτησε μονοπωλιακή
θέση και οσονούπω οι επιτροπές ανταγωνισμού θα δράσουν; Ήδη οι εκδότες στην
Αμερική συνασπίστηκαν εναντίον του καθορίζοντας για πρώτη φορά στα χρονικά οι
ίδιοι τις τιμές των ebooks τους.
Σε αντίθεση, στις οπισθοδρομικές, κατά τη γνώμη σας, χώρες, Γερμανία,
Γαλλία, Ιαπωνία και Νότια Κορέα, το Amazon και επιβιώνει αλλά και
δεν καταστρέφει τον ανταγωνισμό με τις πρακτικές του.
Και μπορεί το 1997, οπότε και υιοθετήθηκε ο νόμος της ενιαίας τιμής
βιβλίου, να φαντάζει μακρινό για εσάς, όμως το ίδιο έτος η Αγγλία κατήργησε τον
αντίστοιχο νόμο της, ενώ από το 2010 ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις επαναφοράς του http://www.theguardian.com/books/booksblog/2010/jun/17/net-book-agreement-publishing. Από την άλλη, η Γερμανία μόλις το 2002 ψήφισε
τον αντίστοιχο νόμο, γιατί οι εγχώριοι παίκτες της αγοράς της κινδύνευαν, όχι
από το διαδίκτυο αλλά από την κακή χρήση που του κάνει η Amazon, όπου της το επιτρέπουν.
Στο άρθρο σας μιλάτε απαξιωτικά για τον κλάδο των
εκδοτών. Σχετικά θα πρέπει να σας ενημερώσουμε για τη μεγάλη προσπάθεια που
κάνουμε για την προώθηση του βιβλίου γενικότερα και για τους Έλληνες συγγραφείς
ειδικότερα, τις πολλές εκδηλώσεις σε βιβλιοπωλεία και άλλους χώρους, τις
ενέργειες προώθησης που περιλαμβάνουν και έντονη διαφήμιση, που χρεώνεται με
αγγελιόσημο υπέρ του κλάδου σας. Ακόμα πρέπει να προσθέσουμε τη στήριξη των
σχολικών και άλλων βιβλιοθηκών με τις ποσότητες δωρεάν βιβλίων που αποστέλλουμε
σε καθημερινή βάση, καλύπτοντας έτσι την απουσία των υπουργείων Παιδείας και
Πολιτισμού. Τα οικονομικά αποτελέσματα (κλείσιμο επιχειρήσεων, αθετήσεις
πληρωμών, ισολογισμοί με μεγάλες ζημιές και μεγάλα δάνεια από τις τράπεζες
κτλ.) δείχνουν την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο κλάδος εκδοτών –
βιβλιοπωλών. Άρα θα περιμέναμε από εσάς τουλάχιστον έναν καλό λόγο για να
συνεχίσουμε τη δουλειά μας αντί αυτών που εκφράζετε με το άρθρο σας.
Συμφωνούμε απόλυτα ότι το βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα σήμερα είναι ότι οι
πολίτες αδιαφορούν για το βιβλίο. Δυστυχώς όμως δεν είναι στο χέρι κανενός
εκδότη να πείσει τον ενήλικα να διαβάσει. Η αγάπη για το διάβασμα και κατ’
επέκταση για το βιβλίο μεταδίδεται στο σχολείο και μάλιστα από τα προνήπια έως
την Στ’ Δημοτικού, κυρίως. Δυστυχώς αυτό έμεινε προνόμιο μόνο του κράτους, που:
1.
Ποτέ
δεν επένδυσε αληθινά στην παιδεία. Ασχολήθηκε μόνο με αλλαγές στον τρόπο
εισόδου στα πανεπιστήμια, ως καθαρά ψηφοθηρικό μέτρο, και με το αν μπορούν να
εισέρχονται με Μ.Ο. κάτω του 10 στα κατά τα άλλα λεγόμενα ανώτατα ιδρύματα.
2.
Είναι
η μοναδική χώρα του πολιτισμένου κόσμου που διανέμει δωρεάν ένα και μοναδικό
σχολικό βιβλίο, συνήθως άθλιο σε εμφάνιση, και «παιδαγωγεί» γονείς και μαθητές
στη δωρεάν παιδεία. Κατ’ επέκταση αυτοί οι άνθρωποι «εκπαιδεύονται» να θεωρούν
ότι πρέπει να έχουν το βιβλίο δωρεάν και στο τέλος να διατηρούν το δικαίωμα να
το ρίχνουν στην πυρά!!!
3.
Είναι
η μοναδική χώρα που ουσιαστικά δεν επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ
εκδοτών-βιβλιοπωλών και δημοσίων σχολείων.
4.
Είναι
η μοναδική χώρα που τα Υπουργεία Πολιτισμού και Παιδείας, αντί να συνεργάζονται,
ανταγωνίζονται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να αγνοεί το ένα τις δράσεις του
άλλου και στο τέλος να μη γίνεται τίποτα.
Όσο για τις τιμές, αγαπητέ κύριε Μανδραβέλη, συνεχίζετε να αγνοείτε τις
διεθνείς μελέτες όπου αναφέρεται ότι στην ελεύθερη αγορά των ΗΠΑ από το 1995
έως το 2007 οι τιμές των βιβλίων αυξήθηκαν κατά 50%, τη στιγμή που ο δείκτης
τιμών του καταναλωτή αυξήθηκε μόνο κατά 29% στο ίδιο διάστημα http://www.ilsr.org/why-publishers-not-amazon-should-set-book-prices/ ενώ στην Ελλάδα, από τότε που εφαρμόστηκε ο νόμος της ενιαίας τιμής
βιβλίου, η αύξηση των τιμών των βιβλίων υπολείπεται τουλάχιστον κατά 1% ετησίως
των αυξήσεων των τιμών καταναλωτή, ενώ ο ρυθμός αύξησης της μέσης λιανικής
τιμής του βιβλίου από το 2001 έως το 2007, με τον νόμο της ενιαίας τιμής σε
ισχύ, έφτασε το 13,87%, τη στιγμή που ο βασικός μισθός αυξήθηκε κατά 23,69%,
διαφορά 9,82%. Το 2012 η διαφορά έφτασε στο 28,09%.
Αν, κ. Μανδραβέλη, αληθινά θέλετε να βοηθήσετε τον τόπο σας, αγωνιστείτε,
από το μετερίζι σας, για καλύτερη παιδεία, μόνο αυτό θα μας σώσει όλους.
Tο Δ.Σ. της ΕΝΕΛΒΙ
Αθανάσιος Ψυχογιός
Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος
Πρόεδρος Γενικός Γραμματέας
Ιωάννης Κωνστανταρόπουλος Νίκος Καρατζάς
Αντιπρόεδρος
Ταμίας
Στέφανος Πατάκης
Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας
