Με αφορμή τη διάλεξη της κ. Έλενας Θεοδωροπούλουστις 22/2 και 8/3, ώρα 18-00-20.00 στο ίδρυμα Θεοχαράκη, συζητήσαμε για τη φιλοσοφία με παιδιά αλλά και τη φιλοσοφία της παιδείας. Της Αναστασίας Καλαφάτη
«Η συνήθης αντίληψη για τη φιλοσοφία τη θέλει ξένη για το
παιδί, την καθημερινή ζωή, την πράξη. Η φιλοσοφία με τα παιδιά αποτελεί
ενδιαφέρον παράδειγμα, ώστε να φανεί ότι η φιλοσοφία ως ζωντανή δραστηριότητα
προσώπων που αποκτούν συνείδηση του εαυτού τους και του κόσμου, δραστηριότητα
που εμπλέκει μυαλό και σώμα, βρίσκεται ήδη μέσα στην πράξη, είναι ήδη πράξη». Η
Έλενα Θεοδωροπούλου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Τι εννοούμε όταν μιλάμε για φιλοσοφία με/για παιδιά;
Πριν φτάσουμε στον ορισμό ή σε μια ακριβή περιγραφή για το
τί ειναι φιλοσοφία για ή με παιδιά, ακόμα περισσότερο δε, εάν, με το άκουσμα της λέξης «παιδί» φαίνεται να
απευθύνεσαι κυρίως στο κοινό των εκπαιδευτικών, το πρώτο πράγμα που θα
ενδιέφερε σε επίπεδο φιλοσοφίας θα ήταν να απεγκλωβιστεί η όποια αναμονή (περί
ορισμού ή εξήγησης) από την έννοια της εφαρμογής. Για τη φιλοσοφία της παιδείας
είναι πράγματι ήδη κοινότοπη η διαπίστωση της έμφασης (τουλάχιστον σε επίπεδο
εκπαιδευτικής πολιτικής), στον στόχο των
εφαρμογών, ακόμα κι αν επ-ενδύονται με
έννοιες που έχουν να κάνουν με την προετοιμασία της σκέψης (ακόμα χειρότερα δε
του ίδιου του εαυτού) ...
Παρ’ όλα αυτά, το να φτάσουμε γρήγορα και με ασφάλεια σε μια
εφαρμογή που να είναι κατανοητή κι αναγνωρίσιμη (και επαινετή) από όσους
απολαμβάνουν των προϊόντων της εκπαίδευσης, σε πραγματικούς χρόνους, σημαίνει πως πρέπει ακριβώς να «μη χάνουμε
χρόνο», να είμαστε σαφείς και οπωσδήποτε αποτελεσματικοί: το πιθανότερο είναι ότι στη διαδικασία αυτής
της μετάβασης προς ένα προϊόν (ακριβώς επειδή ο στόχος είναι μόνο ή κατεξοχήν
αυτό το προϊόν), χάνουμε (διότι ακριβώς
δεν την αξιολογούμε ως εξίσου σημαντική) όλη την (λαβυρινθώδη κατά τα άλλα)
πορεία που το συνδέει με τη θεωρία και την πρακτική διάσταση του πράγματος, η
οποία με τη σειρά της σηματοδοτεί ή παραπέμπει στην έννοια της πράξης.
Διότι δεν μπορεί να υπάρξει «πράξη», δηλαδή παρέμβαση στην
πραγματικότητα, αν δεν περιλαμβάνω μέσα
σε αυτήν τη θεωρία τον εαυτό μου και τον κόσμο-μου ή αν η θεωρία δεν με
περιλαμβάνει ή εάν η θεωρία δεν ενσωματώνεται σ’ έναν τρόπο σκέψης που είναι
πλέον δικός μου. Στη συνέχεια, θα πρέπει να «ανοίξω» το χώρο μέσα στον οποίο αποκτούν νόημα όλες οι
αποφάσεις και οι κινήσεις μου, που θα μπορούσαν να συνδέονται μ’ αυτή τη θεωρία
- ο χώρος της πρακτικής και της πράξης
κατακτιέται δύσκολα, χρειάζεται υπομονή και επιμονή, είναι χώρος με λάθη, μ’
επιστροφές, με περιπλανήσεις και παραστρατίσματα, όπου δεν μπορώ να κάνω
οικονομία ούτε του μυαλού μου, ούτε του σώματός μου, ούτε των άλλων ανθρώπων, ούτε
των γνώσεών μου. Είναι χώρος που συνδέεται με το νόημα. Η εφαρμογή ωστόσο,
είναι έξω από όλα αυτά: δεν με περιέχει, μπορεί να υπάρξει δίχως εμένα, ακόμα
και με εμένα εν υπνώσει. Βεβαίως,
υπάρχουν έξυπνες και βλακώδεις εφαρμογές, βεβαίως υπάρχουν εφαρμογές που
πραγματοποιούνται περισσότερο ή λιγότερο ικανοποιητικά και, βεβαίως, η εφαρμογή
μπορεί να είναι μία καλή άσκηση δεξιότητας, ετοιμότητας ακόμα και μία ανάγκη σε
μία συγκεκριμένη στιγμή της εκπαιδευτικής ή της ερευνητικής διαδικασίας. Η ίδια
η έννοια της εφ-αρμογής παραπέμπει στην αφή, στον αρμό, στο μαστόρεμα:
φιλοσοφικά, ανθρωπολογικά και
μεθοδολογικά, το μαστόρεμα περιέχει ήδη
σκέψη και τέχνη. Τίποτε όμως από όλα αυτά: η εφαρμογή στην εκπαίδευση
αντιστοιχεί σε προ-απόφαση είναι προ-ειλημμένη, μπορεί να μην έχει σκέψη και
αισθήσεις. Υπάρχει ως εκ της ίδιας της εφαρμογής της. Μπορώ να πάω απευθείας σε
αυτήν, κερδίζοντας χρόνο και «τελειώνοντας» τη διαδικασία με εύσημα: η εκπαίδευση είναι εθισμένη στην εφαρμογή.
Έχουν εθίσει και τους εκπαιδευτικούς σε αυτήν.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, σημασία έχει να μην ιδωθεί η
φιλοσοφία με τα παιδιά ως εφαρμογή. Και ως εκ τούτου, να «αργήσει» όσο μπορεί ο
ορισμός και η κατάταξή της. Με ό, τι αυτό σημαίνει. Και με τον κίνδυνό του να
μην υπάρξει καταγραφή ή κατάταξη. Αυτό νομίζω δεν θα φόβιζε ούτε τη φιλοσοφία
αλλά ούτε και το παιδί!
Περισσότερα εδώ
