Είναι φανερό σε όλους ότι η ταχύτητα με την οποία σκρολάρει σήμερα ένας έφηβος στην οθόνη του κινητού του είναι πια αστραπιαία. Αντίστοιχα οι γενιές αλληλοδιαδέχονται η μία την άλλη πολύ πιο γρήγορα (Baby Boomers, Generation X, Millennials, Gen Ζ, Gen Glass). Με το σκεπτικό του Σπινόζα «Πρέπει να κατανοούμε και όχι να κατηγορούμε» θα εστιάσουμε στις τελευταίες γενιές που ζουν στην ψηφιακή εποχή και στις διαφοροποιήσεις που παρουσιάζουν. Έτσι μετά θα κάνουμε τη σύνδεση με την εκπαίδευσή τους.
Οι Millennials ή αλλιώς Gen Y (1981-1995) είναι σε μεγαλύτερο ποσοστό, όταν τους συγκρίνουμε με τις αντίστοιχες ηλικίες των γονιών τους, εθισμένοι στην τεχνολογία, άθεοι και άνεργοι. Έχουν τεχνολογική εξειδίκευση και ενδίδουν λιγότερο σε συνήθειες όπως αλκοόλ, κάπνισμα, junk food, ενώ ταυτόχρονα απορρίπτουν τα στερεότυπα του παρελθόντος (π.χ. του άνδρα κουβαλητή). Παραμένουν περισσότερο χρόνο κάτω από την οικογενειακή στέγη και οι δαπάνες τους προσανατολίζονται σε τομείς όπως ψυχαγωγία, ταξίδια και τεχνολογία. Βλέπουν ελάχιστα τηλεόραση και χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για τις αγορές, την ενημέρωση και τη διασκέδασή τους.
Η Gen Z (1995-2012) δεν ξέρει πώς μπορεί να είναι η ζωή χωρίς τα social media. Είναι μια γενιά που διαχειρίζεται το χρήµα πιο έξυπνα σε σχέση µε τους προκατόχους της. Κερδίζει χρήματα στην πλειψηφία της µέσω εργασίας µερικής απασχόλησης ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ενώ σε μικρή ηλικία μεγάλο ποσοστό, έχει ήδη βγάλει κάποια χρήµατα από πωλήσεις µέσω διαδικτυακών εργαλείων, όπως είναι το e-Bay. Τα άτοµα αυτά µεγάλωσαν µέσα σε κοινωνικοπολιτική και οικονοµική αστάθεια και γι΄ αυτό είναι περισσότερο πραγµατιστές ενώ δεν μπορούν να φανταστούν τη δουλειά τους σε ένα µη ψηφιακό περιβάλλον.
Οι διάδοχοι των Millennials (2013-2025), φαίνεται να έχουν ήδη παραμεριστεί από μία ακόμη νεότερη γενιά, την Generation Alpha (Gen Glass) που φαντάζει πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι τα παιδιά αυτά θα ξεκινήσουν τις επιχειρήσεις τους πολύ νωρίς και θα είναι πιο επιτυχημένοι επιχειρηματίες. H Gen Glass δεν φοβάται την τεχνολογία αφού τα ανήλικα ακόμη μέλη της μαθαίνουν όχι διδασκόμενα αλλά πράττοντας. Θα ασχολούνται σε δουλειές που δεν υπάρχουν ακόμη ούτε στη φαντασία μας και θα απαιτούν μια τεχνολογική εξειδίκευση υψηλότατου επιπέδου.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι η τεχνολογία μίκρυνε τα χρονικά όρια στη διαδοχή των γενεών και ίσως εδώ, για να συνεχίσουμε το σκεπτικό μας, θα ταίριαζε ο λόγος του Ισοκράτη που έλεγε «Ἀλόγιστός ἐστιν, ὁ ἐν τοῖς συμβαίνουσι κατά φυσικήν ἀνάγκην ἀχθόμενος», δηλαδή «Ανόητος όποιος λυπάται για πράγματα που συμβαίνουν κατά φυσική ανάγκη».
Η νέα ψηφιακή εποχή βρίσκει τις γενιές Gen Z και Glass να μεγαλώνουν μέσα σε ένα εντελώς διαφοροποιημένο περιβάλλον λόγω της εισαγωγής της τεχνολογίας και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε σχετικές έρευνες οι νέοι θεωρούν την εφαρμογή αυτών των διδακτικών προσεγγίσεων περισσότερο ενδιαφέρουσες καθότι εστιάζουν σε αυτούς και τις ανάγκες τους ενώ απορρίπτουν τις παραδοσιακές μεθόδους. Έχουν νέα κίνητρα για μάθηση μέσα από την ατομική ιδιοκτησία ηλεκτρονικού υπολογιστή, αποκτώντας δεξιότητες χρήσης αυτού και των εφαρμογών του. Αναπτύσσουν κουλτούρα πλοήγησης με ασφάλεια και ορθολογική χρήση των παρεχόμενων υπηρεσιών του. Αναλαμβάνουν δραστηριότητες από το σχολείο που προσφέρουν δυνατότητες για ενεργή και μη υποβοηθούμενη μάθηση. Δημιουργούν προσεγμένες και καλαίσθητες εργασίες ενώ μέσα από ειδικά σχεδιασμένες εφαρμογές αυτοαξιολογούνται.
Οι ενστάσεις (Audiatur et altera pars – ας ακουστεί και η άλλη πλευρά) έρχονται από τους μεγαλύτερους και μια ομάδα ειδικών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι τα δημοφιλή gadgets και τα «έξυπνα» τηλέφωνα δυσκολεύουν τους μαθητές να συγκεντρωθούν. Δημιουργείται έτσι μια γενιά που αφαιρείται εύκολα και χαρακτηρίζεται από μικρά χρονικά διαστήματα συγκέντρωσης. Οι μαθητές είναι περισσότερο εξαρτημένοι από την τεχνολογία και επηρεάζονται οι δεξιότητές τους στην επικοινωνία, την αυτοεπίγνωση και τη συναισθηματική τους νοημοσύνη.
Πολλοί ψηφιακά αναλφάβητοι γονείς δυσκολεύονται να αποδεχτούν και να υιοθετήσουν ό,τι χρησιμοποιούν τα παιδιά τους για να εμπλουτίσουν τη ζωή τους. Ποτέ άλλοτε δεν έχει παρατηρηθεί τέτοιο χάσμα μεταξύ των γενεών. Tempora mutantur nos et mutamur in illis όμως, οι καιροί αλλάζουν κι εμείς αλλάζουμε μαζί τους.
Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν οι σημερινές γενιές μπορούν να παρακολουθήσουν ένα παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας. Η τεχνολογία είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς και τα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση και όχι απαγόρευση. Οι συζητήσεις για βιβλία, τα τηλεφωνήματα, οι εγκυκλοπαίδειες και τα περιοδικά έχουν βρει τα σύγχρονα ισοδύναμά τους στις υπηρεσίες φωνής και εικόνας (instant messaging), τα ενημερωτικά δελτία (newsgroups) και το ίντερνετ. Τα φορητά κασετόφωνα, οι λέσχες ανάγνωσης, οι πίνακες ανακοινώσεων, οι ομάδες μελέτης, οι συγκεντρώσεις φίλων και η αλληλογραφία τείνουν να αντικατασταθούν από την ψηφιακή μουσική, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους ιστότοπους, τα φόρουμ, τα chat rooms και τα e-mails.
Το κλειδί είναι η ισορροπία. Οι σωστές, στέρεες ανθρώπινες σχέσεις είναι το αντίδοτο στα νέα παγκοσμιοποιημένα δεδομένα που όλοι βιώνουμε. Δύσκολα τα παιδιά θα εκμυστηρευτούν τα συναισθήματα και τους δικούς τους φόβους σε φοβισμένους γονείς και δασκάλους. Κανένας δεν αρνείται τον κίνδυνο κάποιοι μαθητές να μάθουν στην ευκολία και να εγκαταλείπουν την προσπάθεια αναζήτησης των πληροφοριών με ενδελεχή έρευνα. Είναι αλήθεια ότι μπορεί να στερούνται τη βαθύτερη κατανόηση του αντικειμένου όταν δεν υπάρχει σωστή χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, γονείς αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές συμφωνούν ότι το κινητό τηλέφωνο είναι πηγή απόσπασης της προσοχής τους.
Χρειαζόμαστε περισσότερες έρευνες γύρω από τη σχέση των νέων τεχνολογιών με τη μάθηση. Αναμφισβήτητα ο τρόπος που προσλαμβάνουν τις πληροφορίες και τη γνώση τα παιδιά, έχει αλλάξει. Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να προσαρμοστεί. Τα παιδιά καθότι έχουν πλέον στη διάθεσή τους πολλές πηγές, νιώθουν το σχολείο να βρίσκεται σε διάσταση με τις προσδοκίες τους. Μη επικαιροποιημένα αναλυτικά προγράμματα και φοβική χρήση της τεχνολογίας μειώνει την προσοχή τους. Χρειαζόμαστε ευέλικτη και ουσιαστική μάθηση και η τεχνολογία μπορεί να αλλάξει τη διαδικασία και να συμβάλει σε αυτήν.
Η αλλαγή συχνά τρομάζει. Ας κρατήσουμε τις γραμμές επικοινωνίας ανοιχτές με τη νέα γενιά και όπως είπε ο Γκάντι: «Εσείς πρέπει να γίνετε η αλλαγή την οποία θέλετε να δείτε στον κόσμο».
«Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν οι σημερινές
γενιές μπορούν να παρακολουθήσουν ένα
παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας.
Η τεχνολογία είναι μια πραγματικότητα
που δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς
και τα παιδιά χρειάζονται εκπαίδευση και όχι απαγόρευση».
