Των: Δημήτρη Επικούρη-Μαρίας Καστανή-Θεόφιλου Μπαγιάστα
Αφιερωμένο σε όλους τους φίλους που πραγματικά αγαπούν τα μπλουζ και αφιλοκερδώς προσπαθούν να τα αναδείξουν όπως οι υπογράφοντες το παρακάτω άρθρο. Παρακαλούνται οι γιαλαντζί και ακούσιοι «μάνατζερς» μπλουζ σχημάτων και λοιποί μπλουζοκάπηλοι να το αγνοήσουν μιας και τέτοιου είδους θέματα δεν άπτονται των ενδιαφερόντων τους.
I don't want you to be no slave
I don't want you to work all day
I don't want you to be true
I just want to make love to you
I don't want you to wash my clothes
I don't want you to keep my home
I don't want your money too
I just want to make love to you
Well I can see by the way that you switch and walk
And I can tell by the way that you baby talk
And I know by the way that you treat your man
I wanna love you baby, it's a cryin' shame
I don't want you to bake my bread
I don't want you to make my bed
I don't want you cause I'm sad and blue
I just want to make love to you΄.
Willie Dixon, (τραγουδισμένο από τον Muddy Waters).
Το δουλεμπόριο των Νέγρων αναμφίβολα είναι από τα αισχρότερα κεφάλαια
της ανθρώπινης ιστορίας Ένας ανθρώπινος εφιάλτης που δυστυχώς έγινε
πραγματικότητα. Και όμως, αυτοί οι σκλάβοι που τραγουδούσαν και χόρευαν,
δημιούργησαν μία μουσική που επηρέασε όλο το δυτικό κόσμο αρκετά
αργότερα. Από αυτούς τους νέγρους σκλάβους, γεννήθηκε το μπλουζ και η
τζαζ.
Μεταξύ του 15ου και 19ου αιώνα, οι Πορτογάλοι, οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί, οι Γάλλοι, οι Βέλγοι και οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν τους σκλάβους σαν ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού τους δυναμικού. Οι σκλάβοι ήταν ένα ζωτικό κομμάτι της οικονομικής ανάπτυξης αυτών των χωρών και μεταφέρονταν σε περιοχές του Νέου Κόσμου όπου υπήρχαν αποικίες των προαναφερθέντων χωρών στην Καραϊβική και στις Αμερικανικές Ηπείρους. Το 1713, η εταιρία British South Sea Company αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα να προμηθεύει την αμερικάνικη ήπειρο με δούλους. Έτσι, στη νέα ήπειρο και συγκεκριμένα στο Jamestown της πολιτείας της Virginia φτάνουν οι πρώτοι νέγροι σκλάβοι. Ήταν το «σωτήριο» έτος 1619. Μεταξύ του 1641 και του 1661 στις πολιτείες της Μασαχουσέτης, του Κονέκτικατ και τις Βιρτζίνια, θεσπίζονται οι πρώτοι νόμοι που αφορούν τη μεταχείριση των σκλάβων που είχαν δραπετεύσει αλλά συλληφθεί.
Αφιερωμένο σε όλους τους φίλους που πραγματικά αγαπούν τα μπλουζ και αφιλοκερδώς προσπαθούν να τα αναδείξουν όπως οι υπογράφοντες το παρακάτω άρθρο. Παρακαλούνται οι γιαλαντζί και ακούσιοι «μάνατζερς» μπλουζ σχημάτων και λοιποί μπλουζοκάπηλοι να το αγνοήσουν μιας και τέτοιου είδους θέματα δεν άπτονται των ενδιαφερόντων τους.
I don't want you to be no slave
I don't want you to work all day
I don't want you to be true
I just want to make love to you
I don't want you to wash my clothes
I don't want you to keep my home
I don't want your money too
I just want to make love to you
Well I can see by the way that you switch and walk
And I can tell by the way that you baby talk
And I know by the way that you treat your man
I wanna love you baby, it's a cryin' shame
I don't want you to bake my bread
I don't want you to make my bed
I don't want you cause I'm sad and blue
I just want to make love to you΄.
Willie Dixon, (τραγουδισμένο από τον Muddy Waters).
Μεταξύ του 15ου και 19ου αιώνα, οι Πορτογάλοι, οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί, οι Γάλλοι, οι Βέλγοι και οι Βρετανοί χρησιμοποιούσαν τους σκλάβους σαν ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού τους δυναμικού. Οι σκλάβοι ήταν ένα ζωτικό κομμάτι της οικονομικής ανάπτυξης αυτών των χωρών και μεταφέρονταν σε περιοχές του Νέου Κόσμου όπου υπήρχαν αποικίες των προαναφερθέντων χωρών στην Καραϊβική και στις Αμερικανικές Ηπείρους. Το 1713, η εταιρία British South Sea Company αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα να προμηθεύει την αμερικάνικη ήπειρο με δούλους. Έτσι, στη νέα ήπειρο και συγκεκριμένα στο Jamestown της πολιτείας της Virginia φτάνουν οι πρώτοι νέγροι σκλάβοι. Ήταν το «σωτήριο» έτος 1619. Μεταξύ του 1641 και του 1661 στις πολιτείες της Μασαχουσέτης, του Κονέκτικατ και τις Βιρτζίνια, θεσπίζονται οι πρώτοι νόμοι που αφορούν τη μεταχείριση των σκλάβων που είχαν δραπετεύσει αλλά συλληφθεί.
Από την εξαιρετική εργασία του Δρ. Στέλιου Φραγκόπουλου (Η Ιστορία της
Τεχνολογίας) παραθέτουμε ορισμένες αξιοσημείωτες πληροφορίες σχετικά με
την ανάπτυξη των δουλεμπορικών κέντρων στις ΗΠΑ.
«Στο δεύτερο μισό του 17oυ αιώνα αναπτύχθηκε στις νότιες επαρχίες της Βόρειας Αμερικής το σύστημα των μεγάλων αγροκτημάτων (φυτείες), το οποίο απαιτούσε τεράστιο αριθμό εργατικών χεριών. Έτσι άρχισε η μαζική εισαγωγή μαύρων δούλων από την Αφρική. Μερικές παράλιες πόλεις των σημερινών ΗΠΑ αναπτύχθηκαν αρχικά ως δουλεμπορικά κέντρα. Στις βόρειες επαρχίες των αγγλικών αποικιών απασχολούνταν οι μαύροι κυρίως στις οικιακές και αγροτικές εργασίες, στις νότιες επαρχίες όμως κυρίως στις φυτείες. Σταδιακά έγινε η παρουσία των (άμισθων) δούλων στις φυτείες οικονομικός παράγων, χωρίς τον οποίο η αγροτική παραγωγή δεν ήταν ανταγωνιστική. Έτσι, την εποχή του πολέμου της αμερικάνικης ανεξαρτησίας (1776-1783) οι μαύροι είχαν μετατραπεί με ειδικούς σκληρούς νόμους σε δούλους με πλήρη εξάρτηση από τον κύριό τους, για τους οποίους αυτός είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου - μια επιστροφή στις συνθήκες της αρχαίας Ρώμης.
«Στο δεύτερο μισό του 17oυ αιώνα αναπτύχθηκε στις νότιες επαρχίες της Βόρειας Αμερικής το σύστημα των μεγάλων αγροκτημάτων (φυτείες), το οποίο απαιτούσε τεράστιο αριθμό εργατικών χεριών. Έτσι άρχισε η μαζική εισαγωγή μαύρων δούλων από την Αφρική. Μερικές παράλιες πόλεις των σημερινών ΗΠΑ αναπτύχθηκαν αρχικά ως δουλεμπορικά κέντρα. Στις βόρειες επαρχίες των αγγλικών αποικιών απασχολούνταν οι μαύροι κυρίως στις οικιακές και αγροτικές εργασίες, στις νότιες επαρχίες όμως κυρίως στις φυτείες. Σταδιακά έγινε η παρουσία των (άμισθων) δούλων στις φυτείες οικονομικός παράγων, χωρίς τον οποίο η αγροτική παραγωγή δεν ήταν ανταγωνιστική. Έτσι, την εποχή του πολέμου της αμερικάνικης ανεξαρτησίας (1776-1783) οι μαύροι είχαν μετατραπεί με ειδικούς σκληρούς νόμους σε δούλους με πλήρη εξάρτηση από τον κύριό τους, για τους οποίους αυτός είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου - μια επιστροφή στις συνθήκες της αρχαίας Ρώμης.
Στα τέλη του 18oυ αιώνα εκτελούσαν τα εγγλέζικα εμπορικά πλοία ταξίδια
για την κάλυψη του λεγόμενου «τριγωνικού εμπορίου»: μετέφεραν από τα
βρετανικά λιμάνια, κυρίως το Λίβερπουλ, μέταλλα, υφάσματα και όπλα στη
βάση του Cape Coast στη σημερινή Γκάνα της Δυτικής Αφρικής. Από εκεί
παραλάμβαναν νεαρούς νέγρους, τους οποίους στοίβαζαν στα αμπάρια του
πλοίου και τους παρέδιδαν, όσους επιζούσαν, σε δουλεμπόρους στα νησιά
της Καραϊβικής. Επιστρέφοντας δε πάλι στα βρετανικά λιμάνια μετέφεραν
ζάχαρη, καπνό κ.ά. Εκτιμάται ότι στα πλαίσια αυτού του τριγωνικού
εμπορίου μεταφέρθηκαν περί τα 13 εκατομμύρια Αφρικανοί στην αμερικάνικη
ήπειρο.
Η ζωή των μαύρων στον αμερικάνικο Νότο περιγράφεται, εκτός από χρονικογράφους της εποχής και από πολλούς λογοτέχνες (Harriet Beecher Stowe: Η καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά, 1852), οι οποίοι μετέφεραν σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο (τότε περίπου η Ευρώπη), ιδίως κατά το 19ο αιώνα, τις πληροφορίες για τα συμβαίνοντα στην Αμερική. Οι περιγραφές αυτές αναφέρονται σε εγκλήματα χωρίς κυρώσεις από λευκούς κτηματίες αλλά και εργάτες, όπως ομαδικοί βιασμοί κοριτσιών και γυναικών, σφράγισμα δούλων με πυρακτωμένο σίδερο, μαζικές εκτελέσεις δραπετών κτλ. Μέχρι την έκρηξη του αμερικάνικου εμφύλιου πολέμου το 1861, αναφέρονται φρικιαστικά γεγονότα για τη μεταχείριση μαύρων δούλων στις φυτείες των νότιων πολιτειών της Αμερικής.
Σε όλη τη διάρκεια του δουλεμπορίου, το οποίο απέφερε τεράστια κέρδη στις κοινωνίες των Ευρωπαίων εποίκων στην Αμερική, προσπάθησαν διάφοροι θεολόγοι να εξηγήσουν ότι η δουλεία είναι συμβατή με τη χριστιανική θρησκεία, π.χ. ότι «οι μαύροι άνθρωποι είναι διασταύρωση του Κάιν με θηλυκό πίθηκο», άρα ευτελές βιολογικό είδος. Αυτά από τον θεολόγο-ιεραπόστολο Thomas Thompson (σε μονογραφία του στα τέλη του 18ου αιώνα), από τον καθηγητή Charles Caroll («The Negro a beast», 1900) κ.ά. Το έτος 1818 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Βλαχίας θεωρούσε τους Αθίγγανους «γεννημένους σκλάβους»!
(http://sfrang.blogspot.com/
Η ζωή των μαύρων στον αμερικάνικο Νότο περιγράφεται, εκτός από χρονικογράφους της εποχής και από πολλούς λογοτέχνες (Harriet Beecher Stowe: Η καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά, 1852), οι οποίοι μετέφεραν σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο (τότε περίπου η Ευρώπη), ιδίως κατά το 19ο αιώνα, τις πληροφορίες για τα συμβαίνοντα στην Αμερική. Οι περιγραφές αυτές αναφέρονται σε εγκλήματα χωρίς κυρώσεις από λευκούς κτηματίες αλλά και εργάτες, όπως ομαδικοί βιασμοί κοριτσιών και γυναικών, σφράγισμα δούλων με πυρακτωμένο σίδερο, μαζικές εκτελέσεις δραπετών κτλ. Μέχρι την έκρηξη του αμερικάνικου εμφύλιου πολέμου το 1861, αναφέρονται φρικιαστικά γεγονότα για τη μεταχείριση μαύρων δούλων στις φυτείες των νότιων πολιτειών της Αμερικής.
Σε όλη τη διάρκεια του δουλεμπορίου, το οποίο απέφερε τεράστια κέρδη στις κοινωνίες των Ευρωπαίων εποίκων στην Αμερική, προσπάθησαν διάφοροι θεολόγοι να εξηγήσουν ότι η δουλεία είναι συμβατή με τη χριστιανική θρησκεία, π.χ. ότι «οι μαύροι άνθρωποι είναι διασταύρωση του Κάιν με θηλυκό πίθηκο», άρα ευτελές βιολογικό είδος. Αυτά από τον θεολόγο-ιεραπόστολο Thomas Thompson (σε μονογραφία του στα τέλη του 18ου αιώνα), από τον καθηγητή Charles Caroll («The Negro a beast», 1900) κ.ά. Το έτος 1818 η Ορθόδοξη Εκκλησία της Βλαχίας θεωρούσε τους Αθίγγανους «γεννημένους σκλάβους»!
(http://sfrang.blogspot.com/
Εν κατακλείδι, 35-40 εκατομμύρια άνθρωποι αιχμαλωτίστηκαν από την Αφρική
με προορισμό να πουληθούν σαν σκλάβοι στην Αμερική αλλά μονάχα 13-15
εκατομμύρια πάτησαν το πόδι τους στη Νέα Ήπειρο (Alexander Falcolnbridge
, An Account of the Slave Trade on the Coast of Africa (1790) ), Gad
Heuman and James Walvin , The Atlantic Slave Trade (2003)).
Από τη δημοφιλή Αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Roots» (Ρίζες) μαθαίνουμε για τις διαθέσεις των δουλεμπόρων που απρόκλητα ασελγούσαν πάνω στις σκλάβες που μετέφεραν. Χρησιμοποιούσαν τη φράση «Belly warmer» (θερμάστρα της κοιλιάς) όχι μόνο για να απλώσουν πάνω στις κοιλιές των γυναικών τα πόδια τους αλλά και για να συνουσιαστούν μαζί τους. Από τη σειρά, ο παρακάτω διάλογος μεταξύ του καπετάνιου ενός δουλεμπορικού και ενός μέλους του πληρώματος:
Crew Member: "Captain"
Captain: "Yes"
Crew Member: "Will you be needing a belly warmer tonight?"
(http://www.vernonjohns.org/snuffy1186/roots.html)
Από τη δημοφιλή Αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Roots» (Ρίζες) μαθαίνουμε για τις διαθέσεις των δουλεμπόρων που απρόκλητα ασελγούσαν πάνω στις σκλάβες που μετέφεραν. Χρησιμοποιούσαν τη φράση «Belly warmer» (θερμάστρα της κοιλιάς) όχι μόνο για να απλώσουν πάνω στις κοιλιές των γυναικών τα πόδια τους αλλά και για να συνουσιαστούν μαζί τους. Από τη σειρά, ο παρακάτω διάλογος μεταξύ του καπετάνιου ενός δουλεμπορικού και ενός μέλους του πληρώματος:
Crew Member: "Captain"
Captain: "Yes"
Crew Member: "Will you be needing a belly warmer tonight?"
(http://www.vernonjohns.org/snuffy1186/roots.html)
Μέσα στα δουλεμπορικά πλοία, οι συνθήκες υγιεινής, ήταν ανύπαρκτες. Οι
σκλάβοι στοιβάζονταν όλοι μαζί με τα κορμιά τους να εφάπτονται μεταξύ
τους. Η ακινησία, ο ανύπαρκτος χώρος, οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης εν
πλω και η κακής ποιότητα τροφή που δινόταν στους σκλάβους, έγινε αιτία
στο να προκληθούν πολλές αρρώστιες μέσα στα αμπάρια των δουλεμπορικών
πλοίων (βλέπε σχετική φωτό). Οι σκλάβοι που ήταν βαριά άρρωστοι αλλά και
όσοι από αυτούς έχαναν τη ζωή τους, είχαν τη μεταχείριση άχρηστων
αντικειμένων τους οποίους οι δουλέμποροι ξεφορτώνονταν πετώντας τους στη
θάλασσα (Ottobah Cugoano , Narrative of the Enslavement of a Native of
Africa (1787), [Thomas Phillips, ένας πλοίαρχος δουλεμπορικού, εξιστορεί
τις δραστηριότητες των δουλεμπόρων στο A Journal of a Voyage (1746)
Όταν ο Χριστιανισμός επιβλήθηκε στους σκλάβους και δια της βίας αντικατέστησε την Αφρικανική τους θρησκευτική παράδοση, οι σκλάβοι ανάμειξαν τους χριστιανικούς ύμνους με τις μουσικές παραδόσεις των χαμένων τόπων τους.
(Δρ. Robinson Milwood, PhD, “European Christianity and the Atlantic Slave Trade, Leroi Jones, The Blues People, επίσης: http://www.soundjunction.org/howtheslavetradeaffectedmusicanintroduction.aspa)
Όταν ο Χριστιανισμός επιβλήθηκε στους σκλάβους και δια της βίας αντικατέστησε την Αφρικανική τους θρησκευτική παράδοση, οι σκλάβοι ανάμειξαν τους χριστιανικούς ύμνους με τις μουσικές παραδόσεις των χαμένων τόπων τους.
(Δρ. Robinson Milwood, PhD, “European Christianity and the Atlantic Slave Trade, Leroi Jones, The Blues People, επίσης: http://www.soundjunction.org/howtheslavetradeaffectedmusicanintroduction.aspa)
Μέσα από τις ατέλειωτες φυτείες του Αμερικάνικου Νότου κανείς μπορούσε
να ακούσει τις μακρόσυρτες προσευχές τους συνοδευόμενες από
επαναλαμβανόμενα πολυφωνικά άσματα. Τα βράδια, μετά την εξαντλητική τους
εργασία, οι σκλάβοι στη νέα ήπειρο, συγκεντρώνονταν και συνέχιζαν να
τραγουδούν υποβοηθούμενοι από τους ήχους αυτοσχέδιων τυμπάνων που
γρήγορα όμως οι δουλέμποροι κατήργησαν φοβούμενοι ότι με αυτό τον τρόπο
ίσως οι σκλάβοι κατάφερναν να αναπτύξουν κάποιο σύστημα επικοινωνίας και
συνωμοτήσουν ώστε να εξεγερθούν.
Τα αυτοσχέδια αυτά τραγούδια των σκλάβων αντανακλούσαν λύπη και απόγνωση καταπιεσμένων ανθρώπων. Τα παιδιά αυτών των σκλάβων, που γεννήθηκαν μέσα στις αφιλόξενες φάρμες του αμερικανικού νότου, έγιναν οι πρώτοι μουσικοί και τραγουδιστές της μπλουζ μουσικής (Charlie Patton, Robert Johnson, Willie Dixon, Magic Sam, Bo Diddley, Sonny Boy Williamson II, Howlin' Wolf, Muddy Waters, John Lee Hooker & B.B. King από την περιοχή του Mississippi ενώ ο Jimmy Witherspoon ήταν από το Arkansas, οι Blind Willie McTell and Tampa Red από τη Georgia και o Leadbelly, η Memphis Minnie and ο Little Walter από τη Louisiana.
Τα αυτοσχέδια αυτά τραγούδια των σκλάβων αντανακλούσαν λύπη και απόγνωση καταπιεσμένων ανθρώπων. Τα παιδιά αυτών των σκλάβων, που γεννήθηκαν μέσα στις αφιλόξενες φάρμες του αμερικανικού νότου, έγιναν οι πρώτοι μουσικοί και τραγουδιστές της μπλουζ μουσικής (Charlie Patton, Robert Johnson, Willie Dixon, Magic Sam, Bo Diddley, Sonny Boy Williamson II, Howlin' Wolf, Muddy Waters, John Lee Hooker & B.B. King από την περιοχή του Mississippi ενώ ο Jimmy Witherspoon ήταν από το Arkansas, οι Blind Willie McTell and Tampa Red από τη Georgia και o Leadbelly, η Memphis Minnie and ο Little Walter από τη Louisiana.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. LEROI JONES, “THE BLUES PEOPLE”
2. ALAN LOMAX, THE LAND WHERE THE BLUES BEGAN (http://www.folkstreams.net/film,109)
3.ROBERT SANTELLI, “THE BIG BOOK OF BLUES-A BIOGRAPHICAL ENCYCLOPEDIA”
4.PAUL OLIVER, “THE STORY OF THE BLUES”
5. ROBERT GORDON, “CAN’T BE SATISFIED, THE LIFE AND TIMES OF MUDDY WATERS”.
6.GAYLE DEAN WARDLOW, “CHASIN’ THAT DEVIL MUSIC-SEARCHING FOR TE BLUES”
